In 2015 begonnen PILP (een project van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten), Stop Wapenhandel en Pax een juridische procedure over een wapenexportvergunning naar Egypte . Volgens de organisaties had de vergunning niet verleend mogen worden: de Nederlandse regering heeft namelijk niet of onvoldoende naar de mensenrechten gekeken en de vergunning gaat voorbij aan de betrokkenheid van Egypte bij de oorlog in Jemen.
Nederland is verplicht om vergunningen voor wapenexport te toetsen aan mensenrechten en aan internationale verdragen, wat volgens de organisaties niet, of niet goed, is gebeurd. Ook denken de organisaties dat de regering de feiten, met name rond de situatie in Jemen, onvoldoende of niet heeft meegewogen. De verleende wapenexportvergunning verslechtert de veiligheidssituatie in het Midden-Oosten.
In deze al twee jaar lopende zaak zijn de organisaties inmiddels vier keer bij de rechter geweest. De juridische discussie spitste zich toe op de vraag welke rechtsregels van toepassing zou moeten zijn in een zaak als deze. Voor de wapenindustrie is dat duidelijk: zij kunnen in beroep gaan bij de bestuursrechter tegen een besluit tot afwijzen van een wapenexportvergunning. De rechtbank oordeelde echter uiteindelijk in hoger beroep dat vredes- en mensenrechtenorganisaties niet bij de bestuursrechter in beroep mogen gaan tegen een overheidsbeslissing.
Zij werden niet-ontvankelijk verklaard. Op grond van de nieuwe Douanewet, de nationale uitvoering van het Douanewetboek van de Europese Unie, is het bestuursrecht gesloten voor procedures, omdat organisaties niet ‘individueel en rechtstreeks’ geraakt worden door de levering. Dat betekent dat het bestuursrecht nog wel openstaat voor wapenbedrijven en de overheid dat het Europese recht een (bestuursrechtelijke) rechtsgang uitsluit die voorheen wel mogelijk was.
Door deze uitspraak is de rechter aan de inhoudelijke toetsing van de argumenten niet eens begonnen. Inmiddels is door de zeer trage gang van zaken de levering al grotendeels in Egypte terechtgekomen.
De gang van zaken is extra vreemd omdat in 2002 gingen een aantal maatschappelijke organisaties, waaronder Stop Wapenhandel en Pax, naar de civiele rechter gingen om een wapenexportvergunning aan te vechten. Deze besloot toen juist dat alleen de bestuursrechter bevoegd was. Dat was echter voordat het Europees recht van toepassing werd.
Op de foto: Jemenitische vrouwen kopen gas voor in hun keuken. Brandstof, voedsel en drinkwater zijn schaars door de oorlog en blokkade.
..
