VredesMagazine, juni 2016 – Patrouilleschepen van de NAVO spelen al jaren een low-key assisterende rol in de Europese grensbewaking, met name op de Middellandse Zee. Daarbij wordt bijvoorbeeld samengewerkt met Frontex, het grensbewakingsagentschap van de EU. Het antwoord van de EU op de sinds de zomer van vorig jaar spelende ‘vluchtelingencrisis’ aan de Europese buitengrenzen kenmerkt zich door steeds wanhopigere pogingen om vluchtelingen buiten te houden, waarbij de inzet van militaire middelen snel toeneemt. Ook de NAVO is een actievere rol gaan spelen.
Afgelopen februari vroegen Duitsland, Griekenland en Turkije de NAVO mee te gaan patrouilleren op de Egeïsche Zee. De NAVO reageerde snel instemmend en de al in de regio actieve ‘Standing Maritime Group number 2’ werd ingezet voor surveillancemissies, in samenwerking met Frontex. Korte tijd later werd de missie, gestart met vijf schepen, uitgebreid naar Turkse en Griekse wateren.
Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO, liet weten dat de NAVO-schepen zich zouden beperken tot surveillance en monitoring. Informatie wordt dan doorgegeven aan bijvoorbeeld de Griekse of Turkse kustwacht, die vervolgens op kan treden. De NAVO zelf zou geen schepen met vluchtelingen stoppen of terugduwen. Wel zouden eventueel opgepikte vluchtelingen die via Turkije kwamen naar Turkije teruggebracht worden. Deze houding, die in lijn is met de algemene deal tussen Turkije en de EU over het direct terugsturen van vluchtelingen, werd bekritiseerd door mensenrechtenorganisaties. Onder internationaal recht hebben vluchtelingen het recht hun asielaanvraag in een EU-lidstaat in te dienen en beoordeeld te laten worden.
Eind april liet Stoltenberg weten dat de NAVO, op voorspraak van de Amerikaanse regering, gaat overwegen de grensbewakingsmissie uit te breiden. Zoals was te voorzien hebben de pogingen de zogenaamde ‘Balkan-route’ via Turkije en Griekenland naar de EU af te grendelen ertoe geleid dat vluchtelingen andere, meestal gevaarlijkere routes, gaan zoeken. Er is dan ook sprake van een toename van vluchtelingen die vanuit Egypte en Libië proberen naar Europa over te steken. NAVO-schepen zouden deze vluchtelingenstroom in kaart kunnen brengen, aldus Stoltenberg, die ook een actievere rol voorzag in het onderscheppen van mensensmokkelaars. De al lopende anti-terrorisme Operation Active Endeavour, actief in de oostelijke Middellandse Zee, zou daartoe uitgebreid moeten worden. Er is daarnaast al een Europese militaire missie, Operation Sophia (ook bekend als EUNAVFOR MED), om vluchtelingenschepen vanuit Libië te stoppen.
De NAVO benadert de vluchtelingentragedie, net als de EU, in de eerste plaats als een oorlog tegen immigratie. De commandant van de NAVO in Europa, de Amerikaanse generaal Philip Breedlove, maakte het helemaal bont door te stellen dat vluchtelingen een wapen in handen van Rusland en het regime van Assad zijn. Deze zouden bewust vluchtelingenstromen op gang brengen om Europa te overweldigen en destabiliseren.
Mensensmokkelaars zijn nu de primaire vijanden, die onder het uitslaan van veel opgeklopte militaire retoriek bestreden moeten worden. Succes wordt afgemeten aan het aantal onderschepte schepen en vluchtelingen, en de mate waarin het aantal vluchtelingen dat Europa weet te bereiken omlaag gebracht wordt. Voor het welzijn van de vluchtelingen, die op zoek zijn naar veiligheid en een leefbare toekomst, is geen aandacht. Voor de redenen waarom mensen gedwongen zijn op de vlucht te slaan nog minder. Laat staan voor de rol die het westen, inclusief de NAVO, gespeeld heeft en speelt in het veroorzaken van chaos en geweld in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
Mark Akkerman
