Springstof – Vredesmagazine 2013 nr.4
Grensbewaking groeimarkt voor militaire industrie
Sinds de aanslagen in de VS van 11 september 2001 is ‘veiligheid’ de groeimarkt voor de wapenindustrie geworden.
Bewakingsapparatuur, detectiesystemen en onbemande vliegtuigen worden in de strijd gegooid. Op het gebied van grensbewaking ligt de verwachte omzet dit jaar op 15 miljard euro. Het is daarmee een belangrijke tak van de Homeland Security markt.
In Europa speelt Frontex een voortrekkersrol. Het grensbewakingsagentschap overweegt bijvoorbeeld drones in te zetten om de grenzen van de EU af te speuren op ongewenste activiteiten. Volgens Frontex kan met drones het werkterrein eenvoudig uitgebreid worden, om zo ook buiten de EU te kunnen koekeloeren. Directeur Laitinen prijst de samenwerking met de industrie: “erg positief – ze hebben een boel goede ideeën en brengen veel nieuwe innovaties.” De liefde komt ongetwijfeld van twee kanten: Frontex betaalt al jaren bedrijven om op allerlei bijeenkomsten hun nieuwste technologie aan lidstaten te laten zien. Een hele trits bedrijven kreeg bijvoorbeeld elk dertigduizend euro betaald om onbemande vliegtuigen te showen op een bijeenkomst in Griekenland in 2011. Voor de Italiaanse grenspolitie heeft Frontex de aanschaf van twee helikopters van wapengigant Finmeccanica betaald, met een optie op nog zes.
De technocratische obsessie van overheden op het buiten de deur houden van vluchtelingen en migranten staat in contrast met waarschuwingen van mensenrechtenorganisaties. Amnesty International stelt in het persbericht bij het uitkomen van hun jaarrapport 2013: “De rechten van miljoenen mensen die zijn ontsnapt aan conflict en vervolging, of zijn geëmigreerd op zoek naar werk en een beter leven voor zichzelf en hun families, geschonden. Regeringen over de hele wereld lijken meer belang te hechten aan het beschermen van nationale grenzen, dan aan de rechten van hun eigen burgers of de rechten van vluchtelingen.”
[Explosive Stuff weblog, 23 juli 2013]
Niet-dodelijke wapens piraterijbestrijding zonder vergunning uitgevoerd
Enigszins vergelijkbaar is de opkomende markt voor diensten en apparatuur in de strijd tegen piraterij, waaronder allerhande niet-dodelijke wapens. Nu de regering gewapende private beveiligers op koopvaardijschepen toe wil staan, ontstaat ook een grijs gebied met wapens die (tijdelijk) letsel kunnen veroorzaken, zoals laser- en geluidsgolvenwapens. Deze niet-dodelijke wapens om piraterij op zee tegen te gaan kunnen zonder restricties uit Nederland geëxporteerd worden, blijkt uit onderzoek van de Campagne tegen Wapenhandel, dat vindt dat dit soort wapens niet zonder vergunning uitgevoerd mogen worden.
In 2011 weigerde de regering zes vergunningsaanvragen voor wapens en munitie voor gebruik door particuliere beveiligers in piraterijbestrijding. Hoe dit beleid zich gaat ontwikkelen wanneer bewapende beveiliging wel toegestaan wordt, is de vraag.
Intussen ontduiken Nederlandse reders en beveiligingsbedrijven al op grote schaal het nu nog geldende verbod op gewapende particuliere beveiliging. Tenminste elf Nederlandse bedrijven zijn hierin actief. Zij maken hierbij gebruik van bijvoorbeeld gehuurde wapens. Van justitieel optreden tegen deze praktijken is vooralsnog niets te merken.
Het rapport ‘Piraterij, private beveiliging en wapenexport’ is te vinden op www.stopwapenhandel.org
Europa’s nieuwste lidstaat en de wapens van Al Nusrah
Brown Moses is de naam van een weblog dat de afgelopen jaren in detail de inzet van wapens in de Syrische oorlog heeft gedocumenteerd. Een van de meest opmerkelijke zaken die het aan het licht bracht is de inzet van Kroatische wapens, ondermeer in handen van Jabhat al-Nusrah, een extremistische soennitische groep die berucht is vanwege ernstige mensenrechtenschendingen.
Begin dit jaar onthulde de New York Times dat Saoedi-Arabië een grote aankoop van Kroatische infanteriewapens had gefinancierd en die vanaf december 2012 naar gewapende groeperingen had gestuurd. In maart meldde dezelfde krant dat Amerikaanse inlichtingenfunctionarissen Arabische overheden geholpen hadden deze wapens te kopen en ook betrokken waren geweest bij het identificeren van de groepen die er de beschikking over mochten krijgen.
De kwestie is in meer opzichten pikant. Allereerst vallen dergelijke wapenvrachten natuurlijk niet te controleren. Zo bleek al snel dat de Kroatische wapens, al dan niet via het als gematigd bekend staande Vrije Syrische leger, bij al-Nusrah terechtkwamen – een door Washington als terroristische groepering verboden groep. Ook liet Brown Moses zien dat Syrische regeringstroepen over de Kroatische wapens beschikten, en dat binnen enkele maanden na levering.
Verder is Kroatië sinds 1 juli 2013 de nieuwste lidstaat van de Europese Unie. Als onderdeel van het toetredingsproces hebben EU officials de afgelopen jaren Kroatische partners vertrouwd gemaakt met de Europese regelgeving, óók op het gebied van de wapenexportcontrole. Zo moet Kroatië bekend zijn geweest dat de EU sinds mei 2011 een wapenembargo tegen Syrië hanteert en dat ook Kroatië geacht wordt zich daaraan te conformeren. Het land heeft tegenover de New York Times simpelweg ontkend geleverd te hebben.
Daarmee niet tevreden heeft CDA-er Pieter Omtzigt er bij minister Timmermans van Buitenlandse Zaken op aangedrongen dat hij z’n Kroatische ambtgenoot nogmaals, maar nu in meer detail over de kwestie gaat bevragen.
[Explosive Stuff weblog, 1 juli 2013]
Samenstelling Frank Slijper, met dank aan Mark Akkerman
