De Belgische bank KBC claimt “het meest vergaande beleid inzake controversiële wapens in de wereld” te hebben. Recentelijk openbaarde het rapport ‘Don’t Bank on the Bomb‘ van de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) en IKV Pax Christi echter investeringen van KBC in Serco, een bedrijf dat betrokken is bij ontwikkeling en onderhoud van kernwapentechnologie. Hiernaar gevraagd gaf KBC de verbijsterende reactie dat “kernwapens wettelijk gezien niet erkend worden als controversiële wapens. Wij houden ons daaraan.” Dit leverde boze reacties van bijvoorbeeld de Belgische vakbond BBTK op.
Het is een raadsel hoe KBC op het idee komt dat ‘controversieel’ een juridische categorie is. Een controversieel wapen is een wapen dat zo afschuwelijk is dat de meeste mensen willen dat het niet zou bestaan. Terwijl het debat over de vraag of kernwapens illegaal zijn nog loopt, is het moeilijk te begrijpen dat iemand zelfs maar kan bedenken ze als niet-controversieel te definiëren. Het zijn massavernietigingswapens. Als ze gebruikt worden, zijn ze zonder onderscheid dodelijk voor burgers en militairen, en hun effecten kunnen niet begrensd worden in tijd of in ruimte. Dat waren overigens ook belangrijke argumenten voor het verbod op landmijnen en clustermunitie. Kernwapens hebben de potentie de mensheid en de hele planeet compleet te verwoesten. Afgelopen maart waarschuwde het Internationale Rode Kruis dat er geen effectieve manier is om hulp te verlenen aan slachtoffers van een nucleaire ontploffing. Hoe kan zo’n wapen ‘niet controversieel’ genoemd worden?
Toch volgt het ABP, het grootste Nederlandse pensioenfonds en een van de grootste pensioenfondsen ter wereld, al jaren het zelfde beleid als KBC. Het zegt op een verantwoorde manier te willen beleggen, maar haar volledige beleid op dit vlak komt neer op enkel het zich aan de wet houden, wat je sowieso zou mogen verwachten. ABP ontkent compleet een eigen verantwoordelijk in ethische zaken te hebben.
ABP investeert niet in anti-personeelsmijnen, clustermunitie en biologische en chemische wapens. Het ziet echter geen probleem in investeren in kernwapens: “Kernwapens maken veel discussie los. De een zal de aanwezigheid van kernwapens bevorderlijk vinden voor de vrede, de ander zal ze willen uitbannen. Dat is dan ook de reden waarom ABP een objectief kader nodig heeft om te beoordelen waar het pensioenfonds wel en niet in wil beleggen. Het fonds volgt daarom de lijn van de Nederlandse overheid. Veel overheden zien kernwapens als een noodzakelijk kwaad. Zo is Nederland partij bij het Non-proliferatieverdrag (1968) dat streeft naar kernontwapening. Dit verdrag regelt dat alleen de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad kernwapens in bezit mogen hebben. Daarmee erkent Nederland dat het bezit van kernwapens van deze landen legitiem is. En daarmee is productie en onderhoud van deze wapens legaal.”
Op basis van deze redenering belegt ABP voor honderden miljoenen euro’s in kernwapenbedrijven, en de investeringen in deze bedrijven nemen toe.
Het Deense pensioenfonds ATP heeft een soortgelijk beleid als ABP. Het zegt: “De Deense krijgsmacht werkt actief samen met de VS, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Dit geldt niet in de laatste plaats voor ons bondgenootschap in de NAVO, dat ook het Non-proliferatieverdrag (NPV) erkent. Denemarken heeft een actief leger, en ATP kan blijven investeren in wapenproducerende bedrijven, mits deze nationale wetgeving en internationale conventies en sancties respecteren. Dit geldt ook voor bedrijven die helpen kernwapens te produceren, mits zij het NPV in acht nemen.”
Een kleiner Nederlands pensioenfonds, het Pensioenfonds Grafische Bedrijven (PGB), voert zelfs een meer rechtstreekse en verbazingwekkende verdediging van haar investeringen in kernwapenbedrijven: “Kernwapens zijn niet opgenomen in het huidige uitsluitingsbeleid van het fonds. In deze kwestie volgt het fonds de nationale wet en internationale verdragen. In deze worden kernwapens, voor nu, gezien als noodzakelijke middelen om stabiliteit en vrede in stand te houden.”
Gelukkig worden bovengenoemde instituties meer en meer een uitzondering op de meederheid van financiele instituties met een echt verantwoord beleggingsbeleid. Vermogensbeheerder Syntrus Achmea, die de beleggingen van veel Nederlandse pensioenfondsen verzorgt, heeft bijvoorbeeld kernwapens expliciet opgenomen in haar definitie van controversiële wapens, waarin niet belegd wordt. En Delta Lloyd besloot afgelopen februari kernwapens toe te veogen aan de lijst van controversiële wapens waarin het niet wil beleggen. Het ‘Don’t Bank on the Bomb’-rapport identificeert vele positieve voorbeelden van financiele instituties die zich realiseren dat kernwapens uiterst controversieel zijn en dus niet als een beleggingskans beschouwd moeten worden.
Er is meer publieke druk nodig om achterblijvers als ABP en KBC te overtuigen dat hun beleid van investeren in kernwapens absoluut onhoudbaar is.
