Vredesmagazine voorjaar 2018
In 2016 is er wereldwijd voor tenminste 374,8 miljard dollar aan wapens en militaire diensten geleverd. Zuid-Korea is een van de snelst groeiende leveranciers. Koreaanse militaire bedrijven leverden in 2016 voor een totaal van 8,4 miljard dollar, 20,6% meer dan in 2015. Het meeste hiervan gaat naar de Zuid-Koreaanse krijgsmacht, maar Zuid-Korea’s wapenindustrie breidt ook zijn exportcapaciteit snel uit.
Raketschild
Tot voor kort was Zuid-Korea een importeur van wapens. Ook Nederland heeft veel geleverd, vooral marinetechnologie en schepen. Daaronder de zeer geavanceerde lange-afstandsradar van het Nederlandse wapenbedrijf Thales, de Smart-L (Extended Long Range radar). Deze radar kan over een afstand van honderden kilometers (‘over de horizon’) intercontinentale ballistische raketten opsporen en volgen. De vier luchtverdedigings- en commandofregatten (LCF) van de Nederlandse marine beschikken ook over zo’n radar. Het Smart-L radarsysteem is onderdeel van het NAVO-raketschild. Naast Nederland produceert verder alleen de VS dergelijke lange-afstandsradar. Dat een sterk op de VS georiënteerd land als Zuid-Korea toch voor Nederlandse radar kiest zegt iets over technische kwaliteit van Nederlandse militaire producten. Weer iets om trots op te zijn, naast onze prachtige klompen en vrolijke tulpen. Raketschild is trouwens een misleidende naam. Het suggereert veiligheid, maar leidt in de praktijk tot een gevoel van nucleaire onoverwinnelijkheid. Sommige presidenten zijn erg vatbaar voor dat soort gevaarlijke ideeën.
World without War is een vredesgroep uit Zuid-Korea die vooral acties voert tegen de wapenindustrie en steun geeft aan dienstweigeraars. Per skype (telefoongesprek via de computer) vertelden ze afgelopen december over de situatie in hun land en hoe ze aankijken tegen het conflict met Noord-Korea. Ze moeten erg lachen als ze horen dat sommige Nederlandse parlementariërs denken dat wij ons landje met een raketschild moet beschermen tegen Noord-Korea. “Wij beschouwen het conflict eigenlijk als iets tussen Noord-Korea en de VS,” vertelt Jjuya. “En wij zijn zo gewend geraakt aan de Noord-Koreaanse dreigementen dat we van een raketproef nauwelijks opkijken. Ze spelen een spel. Een kruisraket of een intercontinentale ballistische raket op zijn tijd, dat hoort erbij. Maar dat is onze nuchtere kijk als vredesactivisten. Niet iedereen in Korea denkt er zo over. Veel mensen vinden ons naïef.”
Wapenhandel
De oorlogsdreiging is nadrukkelijk aanwezig in Seoul, een miljoenenstad op 40 km. afstand van de Noord-Koreaanse grens. Op metrostations zijn schuilkelders en staan brandvrije kluizen met voedsel- en watervoorraden, aangegeven met felgekleurde borden. “Wij leven niet in constante angst,” zegt Jjuya, “maar de meeste mensen denken dat alleen wapens vrede brengen. Wij als vredesgroep zien vooral dat het conflict gebruikt wordt voor politieke doelen, en dat de Zuid-Koreaanse wapenindustrie er flink aan verdient. Hoeveel wapens er worden geëxporteerd en naar welke landen weten we niet precies. Anders dan in veel Europese landen geeft onze overheid weinig informatie over wapenhandel. Jullie zijn wat dat betreft veel verder.” World without War protesteert onder meer bij de tweejaarlijkse Adex-wapenbeurs in Seoul, waar heel Azië zijn inkopen komt doen bij bedrijven die clustermunitie maken. Zuid-Korea heeft het verdrag tegen clustermunitie niet ondertekend.
“Het conflict tussen Noord en Zuid is niet in het belang van de Koreanen. Het wordt in stand gehouden door de supermachten. Als die er niet waren was het mogelijk allang opgelost,” zegt een van de andere vredesactivisten. “Wij hebben de pech van een rare geografische positie als klein schiereiland onder China. Dat maakt dat onze situatie altijd moeilijk zal zijn.”
Nieuwe cultuur
Zuid-Korea is een sterk gemilitariseerd land en gehoorzaamheid staat hoog aangeschreven. Geen Koreaan zal ooit door een rood voetgangerslicht lopen, ook als in de verste verte geen auto te bekennen valt. Het recht op dienstweigeren is niet opgenomen in de wet; dienstweigeren doe je gewoon niet. Maar sommige mensen dus wel (zie eerdere artikelen over de door de IND teruggezonden Zuid-Koreaanse dienstweigeraar Seungchul Shin in de afgelopen jaargang van VredesMagazine – redactie). Dienstweigeraars wacht een lange gevangenisstraf en na vrijlating een herhaalde oproep. “De militaristische cultuur brengt ons in een vicieuze cirkel van bewapening en nog meer bewapening.” Het doorbreken van die cultuur is een belangrijke reden om dienst te weigeren. “Voor de oudere generatie is het moeilijk: Die kunnen zich nog herinneren dat Korea één land was. Ze hebben een vreselijke oorlog meegemaakt en ze hebben echt nog steeds het gevoel dat we in oorlog zijn. Maar de jongere generatie heeft niet meer het gevoel dat we één land vormen met Noord-Korea en is ook minder bang. Ook geloven de jongeren niet automatisch alles wat de overheid zegt. De generatiekloof tussen jongeren en ouderen in Korea is over het algemeen erg groot, ook al doordat onze economie in korte tijd razendsnel is gegroeid.”
Protest
In Azië is veel protest tegen militaire bases, vaak onder leiding van de lokale bevolking. Zowel vanwege directe overlast (vervuiling, prostitutie) als vanwege bezwaren tegen bewapening, verenigen lokale boeren, vissers, milieuactivisten, vredesactivisten, religieuzen en academici zich bij acties en demonstraties. Zelfs Amerikaanse oorlogsveteranen sluiten zich bij tijd en wijle bij de protesten aan. Tegen de komst van een militaire basis op Jeju Eiland is een bonte vredesbeweging opgestaan die vergelijkbaar is met de protesten die in Nederland in de jaren ’80 bij kernwapenbasis Woensdrecht werden georganiseerd. Hoewel de Jeju basis in 2016 in gebruik is genomen gaan de protesten ook nu nog door. Actueler is het verzet tegen de komst van anti-raketwapen THAAD van de Amerikaanse wapengigant Lockheed Martin, dat in de provincie Seongju op een Amerikaanse basis is geplaatst. Sommige Zuid-Koreanen menen er veiliger door te worden, terwijl anderen juist menen dat het de relatie met China verslechtert en dat de basis daardoor bijdraagt aan instabiliteit. Want hoewel het Noord-Korea is dat zichzelf steeds in het centrum van de media-belangstelling manoeuvreert, is het de militaire opbouw van China waar het de Verenigde Staten en zijn bondgenoten eigenlijk om gaat.
“Onze nieuwe president, Moon, zei tijdens zijn verkiezingscampagne dat hij tegen de komst van THAAD was” vertelt Jjuya. “Maar hij maakte een voorbehoud: als de situatie gevaarlijker werd zou hij het toch willen hebben. Dus zodra Noord-Korea weer met zijn raketten ging dreigen werd het THAAD systeem alsnog geplaatst. Dorpelingen hebben nog geprobeerd de weg te blokkeren. Eigenlijk was president Moon niet tegen THAAD maar tegen de ondemocratische manier waarop zijn voorgangster, president Park, tot het THAAD systeem had besloten. Moon-Jae-in is een voortzetting van het gedachtegoed van de vorige regering. Toch is hij een betere president, de vorige regering deed helemaal niets deed op het gebied van buitenlands beleid, ze was volstrekt incompetent. Moon zal in elk geval een eigen beleid gaan voeren.”
Wendela de Vries
