In juli heeft de Nederlandse regering het parlement laten weten dat zij toestemming heeft gegeven voor het exporteren van militaire commando, controle en communicatie (C3) systemen en militaire radar naar de marine van Egypte. Waarde: € 114.038.400. Dit is een zeer grote wapendeal voor Nederland (ongeveer 10% van het gemiddelde over de afgelopen 10 jaar).
Volgens het Ministerie van Buitenlandse Zaken wordt de apparatuur geïnstalleerd op een fregat voor patrouilletaken zoals reddingsmissies, opsporing van onderzeeërs en humanitaire operaties. De Nederlandse regering heeft onlangs haar beleid ten aanzien van Egypte gewijzigd, omdat Egypte volgens alle door de regering geraadpleegde bronnen niet betrokken was bij de maritieme blokkade.
Europese criteria
De Nederlandse regering heeft de verkoop beoordeeld aan de hand van de acht criteria van het gemeenschappelijk wapenbeleid van de EU. Maar vond geen reden om de apparatuur niet af te leveren: Egypte is een belangrijke schender van mensenrechten, maar fregatten worden niet gebruikt bij dit geweld; Egypte levert wapens aan Libië, maar de marine is daar niet bij betrokken; Egypte steunt de Saoedische oorlogscoalitie in Jemen, maar alleen politiek; en er bestaat geen risico dat de deal gaat worden ingezet in agressief buitenlands beleid of territoriale claims. Het is ook niet de eerste exportvergunning voor marinematerieel naar Egypte. In 2018 verkocht het Nederlandse bedrijf Thales soortgelijke apparatuur voor het door de VS geleverde fregat O.H. Perry fregat, met een waarde van bijna € 10 miljoen.
Wapens
Het materieel wordt geleverd door Thales Nederland en is hoogstwaarschijnlijk* bedoeld voor de laatste fregatten van de Franse Gowind 2500 El Fatah-klasse. Egypte gaf opdracht voor de Gowind-oorlogsschepen om ‘zijn militaire capaciteit te verbeteren tegen de toenemende dreigingen van een onstabiel Libië en ook tegen de gevechten op het noordelijke Sinaï-schiereiland‘. Het laatste schip liep van de rede in mei 2020. De fregatten zijn bewapend met een Italiaans OTO Melara 76 mm kanon, twee Franse Nexter Narwhal 20 mm kanonnen, een verticaal lanceersysteem (VLS) voor 16 VL MBDA Mica grond-lucht raketten, acht MBDA MM40 Exocet antischip-raketwerpers en twee drievoudige torpedolanceerders, ondersteund door een SMART-S Mk 2 zoek- en volgradar van Thales Nederland.
C3- en radarapparatuur is een essentieel onderdeel van een dergelijk schip en maakt naar schatting 20 procent van de totale kosten uit. De schepen zijn in staat om “meerdere bedreigingen tegelijkertijd vanuit de lucht, zeeoppervlakte en onderzeeboten op te sporen en aan te vallen, waardoor ze optimale prestaties leveren op alle domeinen van oorlogvoering“. Dat is meer dan genoeg om deel te nemen aan een zeeblokkade.
Gowind schepen zijn Franse schepen en Thales Nederland is een dochteronderneming van de Franse militaire reus Thales. Frankrijk had een zeer actief wapenverkoopbeleid jegens de regering van Abdel Fattah el-Sisi en was in 2014 en 2018 de grootste wapenexporteur naar Egypte. Maar tijdens een bezoek aan Caïro in januari 2019 bekritiseerde de Franse president Macron Egypte vanwege de mensenrechten. De Italianen roken hun kans en boden FREMM-fregatten aan, een marineschip ontwikkeld door Frankrijk en Italië (zie blog).
Tijdens het meest recente debat over het wapenexportbeleid in het Nederlandse parlement zei lid Karabulut (SP) dat ze niet begreep waarom de Nederlandse regering haar beleid ten aanzien van Egypte veranderde, “omdat ze deelnemen aan de door Saudi geleide coalitie tegen Jemen“, en die hele oorlog is een grove schending van de mensenrechten. Het wapenexportbeleid heeft echter nauw omschreven criteria en schendingen van mensenrechten zijn op zichzelf niet voldoende om een deal te stoppen. Een levering moet volgens de criteria uitsluitend worden tegengehouden als dit specifieke soort wapens wordt gebruikt bij mensenrechtenschending. Volgens minister Kaag van Buitenlandse Handel is tot de beleidswijziging besloten omdat uit onderzoek werd geconcludeerd dat Egypte volgens alle geraadpleegde bronnen niet betrokken is bij de maritieme blokkade.
Oefening
In 2020 oefende de Saudische en Egyptische marine samen de bevoorrading van marine-eenheden op zee, evenals de bestrijding van niet-traditionele aanvallen. Ze oefenden de aanval op een afgelegen eiland waar zwaar versterkte vijandelijke troepen het indringers of aanvallers moeilijk maken hen te bereiken. De duidelijke boodschap achter deze activiteiten was dat de twee marines klaar zijn om de Egyptische en Saoedische kusten te verdedigen en samen te opereren. Egypte versterkte ook zijn maritieme aanwezigheid in de Rode Zee en opende een marinebasis aan de kust om “veiligheidsproblemen binnen de Rode Zee aan te pakken“. De pier is groot genoeg voor vliegdekschepen, onderzeeërs en fregatten. De Arab Weekly analyseerde dat de basis “blijkbaar de belangen van Egypte in de Rode Zee moet beschermt en zich aansluit bij de door Saoedi-Arabië geleide coalitie die door Iran gesteunde Houthi-rebellen in Jemen bestrijdt.” Egypte is een aanzienlijke macht in de Rode Zee en staat militair dicht bij Riyadh.
Zeeblokkade
Dat Egypte aan het begin van de oorlog in Jemen aan de blokkade heeft deelgenomen, staat buiten kijf. Sinds die tijd is de informatie diffuser. Tweede Kamerlid Sjoerdsma (D66) vertelde in juni 2018 in het parlement dat hij door VN-organisaties tijdens een bezoek van de Commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkeling aan Saudi-Arabië had gehoord dat schepen van de door Saudi-Arabië geleide coalitie betrokken zijn bij het tegenhouden van humanitaire hulp. Zijn woorden werden simpelweg ontkend door minister van Buitenlandse Zaken Blok. Maar ook in 2020 waren er een aantal bronnen die melding maakten van Egyptische deelname aan de zeeblokkade, zoals het Britse Oxfam, maar ook de Duitse omroep Deutsche Welle meldde onlangs dat Egypte oorlogsschepen had gestuurd om te helpen met een door Saoedi-Arabië geleide zeeblokkade van Jemen.
IMO
Men kan een ontwikkelingsorganisatie of een omroep nog in twijfel trekken, maar ook de zeer respectabele Internationale Maritieme Organisatie (IMO) schreef in een recent rapport over de Naval Blockade in the Red Sea: “Egypte speelt een fundamentele rol in deze blokkade, niet alleen vanwege zijn kustlijnen langs de Rode Zee, maar ook omdat het al decennia een zeer nauwe relatie heeft met Jemen. Egypte heeft zijn steun aan Jemen op economisch, militair en politiek gebied zeer expliciet gemaakt” en elders in hetzelfde rapport: “Het is bekend dat Egypte in 2015 vier oorlogsschepen heeft gestuurd en is blijven deelnemen aan de blokkade.” De IMO werd opgericht in 1948 en is “de wereld autoriteit die wereldwijd verantwoordelijk is voor het opstellen van veiligheids-, beschermings- en milieurichtlijnen en verdragen die moeten worden nageleefd bij alle internationale maritieme activiteiten, vooral die met betrekking tot handel of transport.”
Het roept de vraag op welke bronnen de Nederlandse regering heeft geraadpleegd alvorens haar exportbeleid ten aanzien van Egypte te wijzigen.
* Hoewel het bedrag zeer groot is voor alleen Nederlande technologie aan boord van een schip. Het zou ook om de opwaardering van een FREMM fregat kunnen gaan. Die hebben vergelijkbare wapens als de Gowind, maar wel andere C3-systemen. Hoewel er staat “een Egyptisch fregat” valt ook niet uit te sluiten dat het om een vergunning voor alle vier Gowind klasse fregatten gaat.
Martin Broek juli 2020
..
