Voor het Algemeen Overleg Wapenexportbeleid van 20 januari nam Stop Wapenhandel het initiatief om samen met PAX en Oxfam Novib een brief aan de Tweede Kamer te sturen. Lees de brief
Geacht Kamerlid,
In verband met het Algemeen Overleg Wapenexportbeleid van 20 januari, en onder verwijzing naar onze brief van 28 september 2020 voor het AO Wapenexportbeleid van 7 oktober j.l., vragen Stop Wapenhandel, PAX en Oxfam Novib uw aandacht voor een aantal opmerkelijke recente exportvergunningen.
Pakistaanse marine via Turkije
Over de export van militaire goederen naar Pakistan via de Turkse wapenindustrie zijn door uw Kamer al vragen gesteld aan de ministers. Ook wij hebben vragen bij deze export, die naar onze mening niet past in het aangescherpte wapenexportbeleid ten aanzien van Turkije. Waar exporten voor de Turkse krijgsmacht zwaar aan banden zijn gelegd, zou dat logischerwijs ook moeten gelden voor exporten voor de Turkse wapenindustrie – goeddeels in staatshanden en essentieel in de ondersteuning van het Turkse leger. Het is niet consequent dat Nederland Turkije geen strobreed in de weg legt bij het produceren van wapens. De bij deze vergunning aan de orde zijnde korvetten voor de Pakistaanse marine worden gebouwd in het kader van het Turkse MILGEM-project, dat in de eerste plaats gericht is op het uitbouwen van de capaciteiten van de Turkse marine. Als het huidige aangescherpte wapenexportbeleid voor Turkije alleen van toepassing is op goederen met eindbestemming Turkije, is het wat ons betreft tijd dit beleid verder aan te scherpen.
Daarnaast zou naar onze mening deze vergunning moeten worden afgewezen op grond van criterium vier van het EU Gemeenschappelijk Standpunt wapenexport. EU-landen voeren een restrictief wapenexportbeleid, dat export verbied van goederen die een sterke negatieve invloed hebben op de regionale stabiliteit. Hoewel de regering blijkens haar brief aan de Kamer[1] van mening is dat deze Pakistaanse korvetten geen invloed hebben op de regionale machtsverhoudingen denkt Pakistan daar zelf anders over: “Induction of these ship in Pakistan Navy would significantly add to the lethality of Pakistan Navy’s capabilities” stelt de Pakistaanse marine in een persbericht. Ook militaire pers wijst op Pakistan’s forse vlootopbouw.[2]
Traangas voor Chili
In mei 2020 verleende Nederland een vergunning voor de doorvoer van traangasgranaten naar Chili ter waarde van €115.000, afkomstig uit Macedonië.[3] Een opmerkelijke levering, daar op dat moment in de Chileense hoofdstad Santiago rellen plaatsvonden in reactie op voedseltekorten[4], waarbij oproerpolitie werd ingezet tegen burgerprotesten. Wij zouden graag van de regering willen weten voor welk leger- of politieonderdeel deze leveringen bedoeld zijn geweest. Vooral is de vraag wat de overwegingen waren om toestemming te geven, en hoe deze levering valt te rijmen met het EU Gemeenschappelijk Standpunt wapenexport criterium 2a; ‘De lidstaten weigeren een uitvoervergunning wanneer er een duidelijk risico bestaat dat uit te voeren militaire goederen of technologie gebruikt worden voor binnenlandse onderdrukking’.
Munitiedoorvoer naar Somalië
In november 2020 werden via de Rotterdamse haven 1.200.000 stuks kogelpatronen vanuit Bulgarije doorgevoerd naar Somalië.[5] Voor Somalië geldt zowel een EU- als een VN-wapenembargo[6], dat enkel ruimte laat voor leveringen aan de regering voor de opbouw van veiligheidsinfrastructuur. Er is in de meeste gevallen dan wel toestemming van het UN Sanctions Committee nodig. Het is niet duidelijk of dat hier het geval is geweest, noch voor wie de munitie bestemd was.
Nederland staat op het standpunt dat normaal geen eigen controle meer plaatsvindt van een levering die door een bondgenoot is goedgekeurd. In dit geval echter, waar een wapenembargo in het geding is, zou een ad hoc vergunningplicht voor de hand hebben gelegen, mede gezien de omvang van deze levering.
Wij zijn van mening dat bij doorvoer naar een land waartegen een VN- of EU-wapenembargo geldt een eigen check door Nederland plaats moet vinden (ad hoc vergunningsplicht). Het risico dat een wapenembargo wordt geschonden weegt zwaarder dan de wrijving als een bondgenoot extra wordt gecontroleerd.
Nigeria
De Nederlandse regering heeft een vergunning gegeven voor de export van delen en technologie voor een landingsvaartuig voor Nigeria, dat gebouwd zal worden op de Damen-werf in de VAE.[7] Het schip is geschikt voor het transporteren en aan land zetten van troepen. Volgens het hoofd van de Nigeriaanse marine is het schip geschikt voor ‘bescherming van maritieme objecten en wetshandhaving op zee’ en ‘verder'[8]. Dat betekent ook voor binnenlandse ‘wetshandhaving’ waarvoor de Nigeriaanse overheid veelvuldig gebruik maakt van militairen. Een landingsvaartuig kan daarbij worden ingezet voor transport van troepen en materieel. In het verleden zijn militairen ingezet ten behoeve van bescherming van Shell-installaties in Nigeria waartegen door de lokale bevolking werd geprotesteerd. Wij vragen ons af hoe de regering deze vergunning heeft getoetst
[1]https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/10/27/kamerbrief-over-afgifte-vergunning-voor-export-militair-materieel-naar-pakistan-via-turkije
[2]https://www.navalnews.com/naval-news/2020/10/karachi-shipyard-lays-keel-of-pakistan-navy-second-milgem-class-corvette/
[3]https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2016/10/01/overzicht-uitvoer-militaire-goederen/Cumulatief_ML_uitvoer_rev30112020.csv
[4]https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-05-19/protests-over-food-shortages-erupt-in-chile-amid-virus-lockdown
[5]https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2016/10/01/overzicht-doorvoer-militaire-goederen/Cumulatief_ML_doorvoer_publicatie_rev021220.csv
[6]https://www.sipri.org/databases/embargoes/un_arms_embargoes/somalia; https://www.sipri.org/databases/embargoes/eu_arms_embargoes/somalia
[7]https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/exportcontrole-strategische-goederen/documenten/rapporten/2016/10/01/overzicht-uitvoer-militaire-goederen
[8]https://punchng.com/navy-constructs-new-warship/
