Toespraak en video. Bij herdenking van de slachtoffers van de oorlog in Oekraïne, Museumplein Amsterdam, voor het gebouw van het Russisch Handelsagentschap.
We staan hier om medeleven te betonen met de slachtoffers van de vreselijke oorlog in Oekraïne. Met ons verdriet en onze woede over het gruwelijke geweld.
We voelen ons machteloos en vragen ons af: wat heeft het voor zin dat we hier staan? Maakt het wat uit? Poetin en zijn kliek interesseert het niets wat wij vinden. Maar als je hoort dat er opnieuw honderden Russen zijn opgepakt die demonstreren tegen deze oorlog, dan weet je dat wij ook de straat op moeten. Uit solidariteit met de Oekraïners en uit solidariteit met de Russische vredesdemonstranten. Al zijn we eigenlijk te laat. Want geweld dat eenmaal is uitgebroken is moeilijk te stoppen. Laten we niet doen alsof het sturen van wapens of militairen de oorlog snel kan doen ophouden. Met militairen en wapens los je geen conflicten op. Het kan alleen de machtsverhouding veranderen.
We staan met deze herdenking voor het gebouw van het Russisch Handelsagentschap. De afgelopen jaren werden hier allerlei transacties afgesloten tussen Russische en Nederlandse bedrijven. Nu zegt onze minister van Buitenlandse Zaken tegen journalisten dat we niet wisten dat die zaken niet deugden. Wat een flauwekul, natuurlijk wisten we dat. Maar er kon goed geld verdiend worden aan handel met het autoritaire bewind van Poetin. Het is goed dat er sancties worden opgelegd aan rijke Russen. Maar eigenlijk had er veel eerder een ander buitenlands beleid moeten zijn.
Sommigen zeggen dat deze oorlog de schuld is van de NAVO, die steeds verder is uitgebreid naar het oosten. Dat was zeker zeer bedreigend voor Rusland. Maar voor dit enorme geweld, dat nu over de Oekraïners heen dendert, is alleen Poetin en zijn kliek verantwoordelijk.
Onverantwoord spierballenvertoon
Deze oorlog wordt wel vergeleken met de inval in Irak in 2003. Dat was ook een wrede en illegale oorlog. Toen protesteerden we ook, maar toen protesteerden we tegen onze eigen regering. En hadden we het idee, of in elk geval de hoop, dat we enige invloed hadden. Maar wat voor invloed hebben we op Poetin?
Toch is het belangrijk dat we protesteren en van ons laten horen. Want het maakt wel degelijk uit hoe onze regeringen, het westen, op de Russische agressie reageren. Het is een heel gevaarlijke situatie, de kernwapens staan op scherp en een groot conflict tussen kernwapenstaat Rusland en het kernwapen-bondgenootschap van de NAVO brengt de hele planeet in gevaar. Dus laten we de beslissingen vooral niet alleen aan generaals en presidenten overlaten.
Alles wat we doen zou gericht moeten zijn op het zo snel mogelijk beeindigen van het geweld, op de-escaleren. Maar dat is niet wat we zien. Onze regering, en ook het parlement, hebben opgeroepen om het defensiebudget te verhogen. Terwijl het defensiebudget in deze regeerperiode sowiso al met 3 tot 4 miljard per jaar verhoogd zou worden. Meer wapenaankopen is eerder een provocatie dan een de-escalatie. Het is een kadootje voor de wapenindustrie. De aandelenkoersen van wapenbedrijven schoten omhoog toen Duitsland zei dat er 100 miljard extra naar de Bundeswehr ging. Nederland gaat waarschijnlijk extra F-35 gevechtsvliegtuigen kopen. Dat zijn ontzettende klimaatvervuilers. Meer F-35’s leidt tot enorm veel extra CO2 emissies door de krijgsmacht, die nu al erg vervuilend is. Daarmee krijgen we nog meer klimaatschade. Dat maakt de wereld niet bepaald veiliger.
Wapens helpen niet tegen oorlog
Kunnen ze in Den Haag echt niks beters bedenken dan nog meer wapens?
Het is ook niet zo dat een hoger defensiebudget deze oorlog had kunnen voorkomen. In 2020 werd 56% van alle militaire uitgaven in de wereld gedaan door de gezamenlijke NAVO-landen. Dat is meer dan de helft van alle militaire uitgaven in de wereld. China was verantwoordelijk voor 13%, Rusland voor 3%. De NAVO heeft dus een enorm militair overwicht en de meest geavanceerde wapens. Maar dat heeft de oorlog niet voorkomen.
Om oorlog te voorkomen moet je blijkbaar andere dingen doen dan wapens kopen.
We hebben onze internationale relaties verwaarloosd. We hebben onze kernwapenverdragen en ontwapeningsfora laten versloffen. Honderdduizenden mensen hebben in de jaren ’80 van de vorige eeuw geprotesteerd tegen kernwapens. En onder druk van de vredesbeweging zijn die ontwapeningsverdragen er gekomen. Maar de afgelopen jaren hebben we ze laten verlopen, onze regeringen hebben ze niet vernieuwd en wij hebben de regeringen daarmee weg laten komen. Nederland krijgt zelfs nieuwe kernwapens, die komen deze zomer waarschijnlijk al naar vliegbasis Volkel. Het worden makkelijker hanteerbare en instelbare kernwapens, handiger in te zetten op het slagveld dan de oude types. De drempel om deze nieuwe kernwapens te gebruiken gaat omlaag. Je moet er niet aan denken dat ze er nu al waren.
Alsof we in de jaren ’80 niet duidelijk genoeg hebben gezegd dat we die krengen niet willen.
Wapens leveren?
Helpt het tegen het geweld om wapens te leveren aan Oekraïne? Nederland leverde bijvoorbeeld Stingers waarmee je vliegtuigen uit de lucht kunt schieten. De opmars van de Russische troepen zou daarmee vertraagd kunnen worden. Stop Wapenhandel is niet tegen wapens als daarmee groter geweld voorkomen kan worden, maar dat is zelden het geval. En er zitten nogal wat risico’s aan wapenleveranties. Onder meer dat die wapens bij Polen de grens over gaan. En dat dit de Russen zal verleiden om daar snel militairen heen te sturen om de grens af te sluiten. Dan kunnen de vluchtelingen er ook niet meer uit.
Deze oorlog is verschrikkelijk. Zoals elke oorlog verschrikkelijk is. Het geweld moet zo snel mogelijk stoppen, we moeten de-escaleren en ruimte maken voor besprekingen. Speirballentaal van westerse landen helpt daar niet bij. We moeten de vluchtelingen helpen, alle vluchtelingen, ook die uit andere oorlogen.
En Poetin moet oprotten uit de Oekraïne.
