Gepubliceerd in Grenzeloos voorjaar 2017 – Voor zover defensie in de verkiezingsstrijd aan de orde kwam ging het er vooral over dat het budget moest voldoen aan de magische NAVO-norm van 2%. Een norm die geen enkele relatie heeft met behoefte of dreiging maar gekoppeld is aan het BNP. Het huidige budget gaat, met de aankoop van de F-35’s (Joint Strike Fighters) voor een belangrijk deel naar de Amerikaanse wapenindustrie. En nieuwe grote materieelprojecten staan op stapel, onder meer voor de Nederlandse deelname aan het raketschild, dat het precaire nucleair evenwicht verstoort.
De sterk geïntegreerde Nederlandse en Belgische marines hebben onlangs besloten te streven naar aanschaf van identieke fregatten voor de bestrijding van onderzeeboten. België gaat er een miljard euro voor begroten, Nederland € 730 miljoen. Het financiële verschil kan veroorzaakt zijn doordat België anti-raket-raketten op de schepen wil plaatsen (zogenaamde ‘shooter capaciteit’) als onderdeel van het raketschild.
Het raketschild (missile shield) moet niet verward worden met Ronald Reagan’s Star Wars of Strategic Defense Initiative (SDI) dat de wapenwedloop tijdens de Koude Oorlog opvoerde en bijdroeg aan de implosie van de Sovjet-Unie en een enorm begrotingstekort in de VS. Het huidige raketschild is een compleet ander project, dat mogelijk werd nadat de neoconservatieve regering van Bush jr. besloot zich terug te trekken uit het anti-ballistische raketten verdrag (ABM), en zijn pragmatische opvolger Obama de focus verlegde naar een raketschild dat bestond uit kleinere en meer diverse eenheden (ALTBMD).
Deze stappen van Amerikaanse presidenten werden nagevolgd door de NAVO-lidstaten . Hoewel de NAVO keer op keer bezwoer dat het raketschild niet tegen Rusland was gericht maar tegen Noord-Korea en Iran, voelt Moskou zich bedreigd door de verstoorde nucleaire balans. Het raketschild verkleint de mogelijkheden van de Russische ballistische raketten, het belangrijkste Russische wapens tegen een conventioneel veel sterkere NATO. En dat terwijl Rusland de NAVO-invloed steeds dichter bij zijn grens ziet komen.
Rusland reageerde onder meer door onderdelen van het raketschild in Europa te benoemen als doel voor een nucleaire aanval bij het uitbreken van een gewapend conflict. Dat gebeurde al in 2000 bij de opening van het radarstation in Vardo in Noorwegen en recentelijk, in 2015, vroeg de Russische ambassadeur in Denemarken zich openlijk af of Kopenhagen zich realiseerde dat raketschildtechnologie op marineschepen betekent dat Deense schepen doelwit kunnen worden voor Russische kernraketten.
Het raketschild kent onderdelen in de ruimte, op het land en op zee. De installaties op land, zoals in Polen en Roemenië, krijgen de meeste aandacht. Identieke wapens zijn gestationeerd op zee. Die zijn niet alleen mobieler, maar ook veel minder zichtbaar voor pers en publiek. De Amerikaanse website The National Interest schreef: “België heeft stilletjes beslist om nieuwe fregatten te voorzien van projectielen die buiten de atmosfeer raketten kunnen onderscheppen (interceptors). Een systeem dat verdacht veel lijkt op het Amerikaanse Aegis-systeem.”
De raket
De onderscheppingsraket die België voor de nieuwe fregatten wil hebben, is de zogenaamde SM-3 raket van de Amerikaanse wapengigant Raytheon. SM-3 raketten zijn 6,5 meter lange stukken staal met een gewicht van 1,5 ton. Ze worden afgevuurd met de enorme snelheid van 16.000 km p/u. Het prijskaartje ligt tussen € 10 miljoen en € 24 miljoen per stuk. Onder het ABM-verdrag waren dergelijke raketten verboden. Inmiddels staan ze klaar voor gebruik in Polen en Roemenië, en ook op marineschepen, binnenkort ook op Belgische schepen. Ze zijn het belangrijkste onderdeel van een raketschild tegen ballistische raketten voor de middellange afstand (IRBM, met een bereik van 11.500 km tot 500 km).
In oktober 2016 analyseerden Russische militaire de mogelijkheden van de SM-3 raket en stelden vast dat deze de intercontinentale ballistische raketten (ICBM) van Russische onderzeeërs al tijdens de eerste fase van hun vlucht kunnen vernietigen. Volgens de Russische generaal Poznikhir leidt dit tot een “ernstige bedreiging van het nucleaire potentieel van Rusland en China” onder andere omdat raketten al geraakt kunnen worden voordat de verschillende kernkoppen splitsen en elk op een doel afgaan. Dat verzwakt de mogelijkheden van Russische en Chinese raketten aanzienlijk en betekent een vergroot nucleair overwicht voor de NATO. Door de Russen wordt dit als zeer bedreigend ervaren.
De raketten kunnen ook een rol spelen tegen satellieten in de onderste lagen van de ruimte, een domein dat steeds belangrijker wordt in oorlogvoering.
Cruciale rol voor radar
Voordat een raket koers kan zetten naar het doel moet dit eerst worden geïdentificeerd. Hier komt de bijdrage van de Nederlandse wapenindustrie aan het raketschild naar voren. Voor het vinden van het doel heb je een bijzonder goed radarsysteem nodig. Je kan kiezen voor het Amerikaanse Aegis systeem of voor de Smart-L Early Warning Capability (EWC) van Thales Nederland. Meer smaken zijn er niet. De Smart-L radar wordt momenteel geplaatst op de vier Nederlandse luchtverdedigingfregatten. Nederland zal daardoor in 2020 een sterke sensor hebben voor het vinden van ballistische raketten en daarmee een militair belangrijke rol in het raketschildproject vervullen. ‘Ongeëvenaard’ zegt Thales Nederland zelf over de radar. Het systeem wordt ook elders geprezen door militairen en techneuten en zelfs Zuid-Korea – gelegen in de Amerikaanse invloedssfeer – heeft Smart-L geïnstalleerd op een van haar schepen. Momenteel zijn er 26 verschillende varianten van Smart-L actief (zie tabel).
België
België wil zijn nieuwe fregatten uitrusten met de raketten zelf (mits anderen zich aansluiten, anders wordt het te duur), scheef De Morgen in december 2016. Op pagina 149 van de Belgische Strategische Visie staat: “Onze fregatten zullen desgewenst ook kunnen ingeschakeld worden in een Ballistic Missile Defense-systeem aangezien ze zullen in staat zijn om missiles af te vuren die ballistische missiles kunnen engageren buiten de dampkring van de Aarde. Dit zal in samenwerking dienen te gebeuren met radarsystemen die in staat zijn tot langeafstandsdetectie aan boord van bijvoorbeeld luchtverdedigingsfregatten.”
Dit maakt de combinatie van de Nederlandse luchtverdedigingsfregatten (het duurste wapenplatform dat Nederland bezit, bij aankoop € 600 miljoen per schip met momenteel een modernisering t.w.v. € 100-250 miljoen) en de Belgische M-fregatten een volwaardige deelnemer aan het raketschild. De Nederlandse schepen kunnen doelen vinden, volgen en anti-raket raketten begeleiden, maar niet zelf afvuren. Dat kunnen de Belgische schepen dan weer wel. De Nederlandse minister van Defensie verklaarde in januari 2017 dat de uitbreiding van de Nederlandse gevechtskracht door de invoering van een ‘shooter’ capaciteit voor Nederland nu niet aan de orde is, maar dat dit later nog kan komen.
Het gerenommeerde US Naval Institute publiceerde in februari 2017 een artikel waarin werd gesteld: “De vraag voor de regering Trump is of er moet worden doorgegaan met een volgende fase van het Europese raketschild of dat men moet pauzeren om een serieuze discussie met Rusland over nucleaire proliferatie en wapenbeheersing mogelijk te maken.” Het weer op pakken van wapenbeheersingsonderhandelingen lijkt best een goed idee. De verdere ontwikkeling van het raketschild dreigt te leiden tot een nieuwe nucleaire wapenwedloop.
Martin Broek maart 2017
Dit is een bewerkte versie van het engelstalige weblog
..
