Gemeenschappelijke verklaring 16/11/2018 – Onze EU-leiders discussiëren momenteel over de volgende meerjarenbegroting die zal lopen van 2021 tot 2027. Eén van de voorstellen kwam tot nog toe weinig onder de aandacht van het publiek en werd nauwelijks geanalyseerd in de EU-media, laat staan binnen de lidstaten. Het recent gevormde Europees Defensiefonds verdient echter meer kritisch debat, met een voorgenomen budget van 13 miljard euro voor het nieuw werkdomein Onderzoek& Ontwikkeling van nieuwe wapens en militaire technologie.
Met deze verklaring willen de ondertekenende organisaties publiek en pers informeren over deze ontwikkeling, en waarschuwen voor de grote risico’s die de huidige voorstellen inhouden.
Het risico dat menselijke en financiële middelen worden onttrokken aan civiele prioriteiten
Indien het voorstel voor het Defensiefonds doorgaat zal 13 miljard euro (gemiddeld 1,85 miljard euro per jaar) moeten worden gevonden in het volgende meerjarig financieel kader van de EU (MFF 2021-2027) , ten koste van civiele doelstellingen.
Het is vrij onwaarschijnlijk dat lidstaten zullen bereid zijn hun bijdrage te verhogen om te compenseren voor Brexit (een geschat netto minder-inkomen van 10 miljard euro per jaar voor het EU-budget) en voor nieuwe werkingsgebieden. Er worden nu reeds bezuinigingen gepland in de Cohesie-en Landbouwfondsen, en voor sommige externe hulpprogramma’s.
Bovendien wordt civiele programma’s nu gevraagd om wensen van de defensiesector op te nemen in hun prioriteiten: dit gaat van structuur- en regionale fondsen tot transportprogramma’s en zelfs Erasmus+.
Er bestaat ook een sterk risico dat ‘menselijk kapitaal’ een andere bestemming zal krijgen. Nu reeds is er een schaarste aan opgeleide arbeidskrachten in technologie; zowel EU-instellingen als de industrie zullen waarschijnlijk werkkracht uit civiele programma’s herbestemmen voor militaire doeleinden.
Het risico dat de belangen van de wapenindustrie voorrang krijgen en de transparantieregels van de EU ondermijnt worden
Zoals ook op andere beleidsterreinen het geval is, is de greep van de bedrijven op militair gerelateerde initiatieven van de EU enorm. De Groep van Prominenten (GoP) die in 2015 opgericht werd als een adviesgroep is hiervan een voorbeeld.
Van de 16 leden waren 9 vertegenwoordigers van de industrie. Veel aanbevelingen van deze GoP werden omgezet in concrete maatregelen waardoor het Defensiefonds meer gaat lijken op een subsidie voor de industrie dan een beleidsinstrument. En zes van de negen bedrijven die vertegenwoordigd waren in de GoP ontvangen nu EU-fondsen voor de eerste militaire projecten van het Defensiefonds.
Naar kritische geluiden uit de civiele maatschappij wort nauwelijks geluisterd en door een gebrek aan transparantie kunnen civiele organisaties hun rol van waakhond niet spelen. Zelfs de meest elementaire informatie wordt achtergehouden onder het mom van nationale veiligheid.
Informatie over wie de experts zijn die de Commissie adviseren of de financiering helpen toewijzen wordt geheim gehouden, en aanbevelingen door de Europese Ombudsman over transparantie worden in de wind geslagen. Nog verontrustender is dat dit gebrek aan transparantie geïnstitutionaliseerd zal worden in de richtlijn voor het Defensiefonds 2021-2027; in afwijking van de gangbare praktijk zal geheim worden gehouden wie de geraadpleegde deskundigen zijn.
Het risico bij te dragen aan de ontwikkeling van ‘killer robots’ en ‘verstorende technologieën’
Juridische teksten van het Defensiefonds zijn vaag voor wat betreft het soort wapensystemen en militaire technologie die ontwikkeld zullen worden. In de praktijk zal bepaling van de prioriteiten in handen blijven van de lidstaten, anders dan gangbaar is het Europees Parlement hierbij niet betrokken. Maar informatie in het publieke domein toont aan dat de focus bij de eerste projecten ligt bij onbemande en autonome systemen.
De lidstaten weigerden eerder om de ontwikkeling van volledig autonome wapens van financiering uit te sluiten in de pilot fase (2019-2020) van het Defensiefonds, en de ontwerprichtlijn voor 2021-2027 vermeld specifiek ‘verstorende technologieën’ als aandachtspunt, waarmee bedoeld wordt “technologieën die de opvatting over en uitvoering van oorlog radicaal kunnen veranderen”, zoals artificiële intelligentie.
Dat betekent concreet dat geld van de Europese belastingbetalers de weg zou kunnen effenen voor nieuwe controversiële militaire technologie zoals killer robots, tenzij het Parlement zich hiertegen sterk verzet in de komende weken.
Het risico om de wereldwijde wapenwedloop te verscherpen en tot nieuwe conflicten aanleiding geven
De EU in haar geheel is na de Verenigde Staten de tweede grootste wapenleverancier in de wereld, en ongeveer een derde van deze uitvoer gaat naar het Midden-Oosten en naar andere gebieden met conflicten of toenemende spanningen. Het risico bestaat dat deze bijdragen aan slachtoffers onder de burgerbevolking, de vernietiging van infrastructuur en het op de vlucht slaan van duizenden mensen.
Tegelijkertijd wordt van het Europees Defensiefonds verwacht dat het de concorrentiekracht van de militaire industrie zal verhogen, inclusief de exportcapaciteit. Wetende dat de nationale markten te klein zijn om de Europese overproductie op te nemen en voor hogere winstmarges te zorgen, zal de wapenindustrie zich nog meer toeleggen op export, ook van de door de EU gesubsidieerde nieuwe militaire technologie.
Dat zal onvermijdelijk bijdragen tot de wereldwijde wapenwedloop in een context van groeiende internationale spanningen. Op haar beurt versterkt deze wapenwedloop het risico op conflicten. Want al zijn wapens niet per se de oorzaak van conflicten, een verspreiding moedigt staten en niet-statelijke actoren aan om beroep te doen op wapens en geweld als antwoord op politieke of sociale crisissen, eerder dan te zoeken naar vreedzame oplossingen.
Nog een laatste punt. Er zouden mogelijks voordelen kunnen zijn van gemeenschappelijk militair onderzoek en ontwikkeling, zoals het vermijden van duplicatie. Maar het voorstel in zijn huidige vorm zegt duidelijk dat financiering door de EU niet ter vervanging is van nationale financiering, en het moedigt de EU-lidstaten aan om hun eigen budgetten te vergroten. Er zijn nog veel andere voorbeelden van tegenstellingen tussen de vooropgestelde doeleinden en de verwachte concrete resultaten van het Defensiefonds in zijn huidige vorm.
In deze periode, waarin we de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog herdenken met onder meer de afschuwelijke gevolgen van de baanbrekende technologieën van die tijd zoals gas en tanks, dringen we bij media en beleidsmakers van de EU aan om zich af te vragen of de oprichting van het Europees Defensiefonds een goede manier is om vrede en veiligheid te bevorderen.
ONDERTEKENAARS:
Action On Armed Violence (AOAV), UK
Agir Pour la Paix, Belgium
Aktion Aufschrei, Germany
Attac Austria
Campaign for Nuclear Disarmament (CND), UK
Campaign Against Arms Trade (CAAT), UK
Centre d’Estudis per a la Pau J.M. Delàs, Spain
Church and Peace, EU/Germany
Committee of 100, Finland
Corporate Europe Observatory, EUStateWatch, EU
CounterBalance, EU
the Corner House, UK
CorruptionWatch, UK
Debt Observatory in Globalisation (ODG), Spain
Gruppe für eine Schweiz ohne Armee (GsoA), CH
Human Rights Institute, Slovakia
International Alert
International Peace Bureau (IPB)
Movement for the Abolition of War, UK
NESEHNUTÍ, Czech Republic
Northern Friends Peace Board, UK
Norwegian Peace Association, Norway
Observatoire des Armements, France
Omega Research Foundation, UK
PAX, the Netherlands
Pax Christi Flanders, Belgium
Pax Christi UK
Pax Christi International
Rete Italiana per il Disarmo, Italy
Peace Union, Finland
Stop Fuelling War, France
Scientists for Global Responsibility (SGR), UK
StopWapenhandel, the Netherlands
Swedish Peace and Arbitration Society (SPAS), SW
Transnational Institute (TNI), the Netherlands
Uniting for Peace, UK
Un Ponte per…, Italy
Urgewald, Germany
VREDE, Belgium
Vredesactie, Belgium
WRI – War Resisters’ International
Zie ook de website van ENAAT (European network against arms trade) met de verklaring in het Engels en het Spaans.
…
