Amsterdam/Brussel, 17 maart – Daags nadat de Europese leiders het op de Top van Versailles eens zijn geworden over een drastische verhoging van de militaire uitgaven, onthult het nieuwe rapport ‘Fanning the Flames: How the European Union is fuelling a new arms race‘ van het European Network Against Arms Trade (ENAAT), het Transnational Institute (TNI) en Stop Wapenhandel hoe de eerste militaire onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma’s van de EU, ter waarde van bijna 6€00 miljoen, kampen met belangenconflicten en corruptieaantijgingen, en beduidend tekortschieten in het voldoen aan de meest elementaire ethische en wettelijke normen.
Uit het rapport blijkt dat negen van de 16 leden van het adviesorgaan van de EU dat aan de basis staat van het Europees Defensiefonds (EDF) vertegenwoordigers waren van de wapenindustrie. Acht van de betrokken bedrijven – Airbus, BAE Systems, Indra, Leonardo, MBDA, Saab, Fraunhofer en TNO – hebben tot nu toe meer dan € 86 miljoen of 30,7% ontvangen uit de pot van de pilotprogramma’s Preparaty Action for Defence Research (PADR) en European Defense Industrial Development Programme (EDIDP). Het uiteindelijke bedrag zal waarschijnlijk veel hoger uitvallen als het volledige budget eenmaal is toegekend. “EU-besluitvorming wordt sterk beïnvloed door zeer lucratieve bedrijven die politieke ruimte exploiteren voor hun eigen gewin”, waarschuwt Niamh Ní Bhriain, programmacoördinator bij het Transnational Institute.
Vijf van de acht grootste begunstigden van de financiering – Leonardo, Safran, Thales, Airbus en Saab – zijn verwikkeld in talrijke beschuldigingen van corruptie, terwijl de zeven grootste begunstigden betrokken zijn bij zeer controversiële wapenexport naar landen waar een gewapend conflict heerst of waar autoritaire regimes bestaan en mensenrechtenschendingen schering en inslag zijn. “Dat de EU bedrijven financiert die betrokken zijn bij controversiële wapendeals, producenten van kernwapens, of waar corruptie aan het licht is gebracht, roept ernstige vragen op over de goedkeuringsprocedures van de EU”, onderstreept Alexandra Smidman, associate researcher bij Shadow World Investigations.
De EU financiert nieuwe wapensystemen die vaak afhankelijk zijn van ‘slimme’ technologieën zoals onbemensde geautomatiseerde systemen of kunstmatige intelligentie, die grotendeels niet door de EU worden gereguleerd. “Deze projecten zijn controversieel omdat ze mogelijk het oorlogsgedrag kunnen veranderen, waardoor de oorlogswetten achterhaald raken”, waarschuwt Pere Brunet, onderzoeker bij het Delàs Centre for Peace Studies. Maar de controles die de EU toepast om de financiering van dodelijke wapens goed te keuren, voldoet zelfs niet aan de meest minimale juridische en ethische basisnormen, waarbij het bureau van de Ombudsman zijn bezorgdheid uit over het feit dat er geen gedetailleerde beoordeling van hun naleving van het internationaal recht plaatsvindt. “Dit is een de facto deregulering van een van de dodelijkste geldpotten in Brussel”, voegt Joaquin Rodriguez toe, universitair hoofddocent aan de Autonome Universiteit van Barcelona.
Het rapport beschrijft het gebrek aan transparantie en democratisch toezicht op hoe de financiering door de Europese Commissie is goedgekeurd. “Aangezien deze projecten bedoeld zijn om wapens en andere militaire systemen te maken die kunnen worden gebruikt door krijgsmachten in Europa en daarbuiten is strikt publiek toezicht noodzakelijk”, zegt Laëtitia Sédou, programmamedewerker bij het European Network Against Arms Trade. Het grootste deel van de tot nu toe toegewezen financiering gaat naar bedrijven in de grootste wapenexportlanden van de EU, namelijk Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje, die 68,4% van het budget krijgen. “De militaire uitgaven van de EU zijn expliciet gericht op het versterken van de Europese defensie-industrie, om wapenexporten te stimuleren en daarmee een wereldwijde wapenwedloop te voeden, die zal leiden tot meer oorlogen, vernietiging en doden”, zegt Mark Akkerman, onderzoeker bij Stop Wapenhandel. Drie casestudies illustreren hoe militaire uitgaven op nationaal niveau worden gebruikt in Frankrijk, Ierland en de Nederland.
Rapport ‘Fanning the Flames: How the European Union is fuelling a new arms race‘ – Executive Summary
Samenvatting (NL): ‘Het Vuur Opstoken: Hoe de Europese Unie een nieuwe wapenwedloop aanwakkert‘
