Springstof december 2009, samenstelling: Frank Slijper.
Wapenexport naar recordhoogte, Nederlandse schepen voor Nigeria, nieuwe miunitiefabriek en defensiebedrijf Raytheon in Disneyland
Wapenexport naar recordhoogte in 2008…
Niet eerder in de geschiedenis lag de waarde van de Nederlandse wapenhandel zo hoog als in 2008. De regering verleende toestemming voor de uitvoer van wapens met een waarde van maar liefst 1,26 miljard euro. Deze recordwaarde past in een trend van stijgende wapenexporten, zowel in Nederland als internationaal. Bedroeg de exportwaarde vijf jaar terug gemiddeld nog zo’n 500 miljoen euro, inmiddels is dat verdubbeld tot ruim een miljard euro per jaar. De omvangrijkste exporten van 2008 waren die van afgestoten defensiematerieel (ruim honderd Leopard tanks voor Canada en Portugal, twee fregatten voor Portugal) en de laatste twee van in totaal vier aan Indonesië geleverde nieuwbouw korvetten van scheepsbouwer De Schelde.
Een traditioneel Nederlands exportproduct is de nachtkijker. Delft Instruments heeft de militaire activiteiten de afgelopen jaren verkocht aan Photonis en Thales, die beide de ene na de andere order afsluiten. In 2008 vonden grote verkopen plaats aan de krijgsmachten van Zuid-Korea, India, Marokko, Thailand en China. De laatste is met name opmerkelijk in het licht van de opgelopen spanningen van de laatste jaren in Tibet en Xinjiang, en omdat al twintig jaar een beperkt Europees wapenembargo tegen China loopt. In 2007 was er overigens ook al een grote order voor de Pakistaanse strijdkrachten, waarvan bekend is dat die voor hun strijd in de aan Afghanistan grenzende provincies juist om moderne nachtzichtkijkers staan te springen. Zo speelt Nederlandse technologie nog altijd een niet te onderschatten rol in allerlei lopende conflicten.
… en in 2009?
De door de economische crisis toegenomen druk op nationale defensiebudgetten – vooral in Europa – maakt een sterkere oriëntatie op de exportmarkt noodzakelijk. Dat geldt zowel voor het bedrijfsleven, als voor Defensie zelf, dat voor het rondkrijgen van de eigen begroting in sterke mate afhankelijk is van de opbrengsten van overtollige wapens. In dat opzicht lijkt de Nederlandse wapenexport allerminst te lijden onder de crisis. In 2009 werden door de luchtmacht afgestoten F-16s verkocht aan Jordanië en Chili. Thales Nederland en vooral De Schelde (grote orders voor de Nederlandse en Marokkaanse marine) hebben eveneens goed gevulde orderboeken.
Niettemin houdt Thales al nadrukkelijk rekening met magerder jaren. Het bedrijf zegt dat de criteria voor exportkredietverzekeringen – essentieel voor veel van de orders buiten de NAVO – door de crisis zijn aangescherpt. Tegen Het Financiële Dagblad zei woordvoerder Wormgoor in september dat gedwongen ontslagen niet worden uitgesloten. “De grote klap kan nog wel eens later komen”.
(Tjabel Daling, “Thales Nederland moet bezuinigen”, Het FD, 21 september 2009)
Nederlandse schepen helpen Nigeria rebellen te bevechten in Niger delta
Een van meest opvallende wapendeals van de afgelopen tijd is die van het IJmuidense bedrijf TP Marine. In de Nigeriaanse pers verscheen recent het bericht dat twintig catamarans voor troepentransport door de Nederlandse werf aan Nigeria zouden zijn geleverd. Het artikel koppelde de schepen aan een op handen zijnde confrontatie tussen het Nigeriaanse krijgsmacht en MEND-rebellen in de olierijke Niger-delta. Hoewel verder nog geen details bekend zijn, toont de website van TP Marine een catamaran met bewapening aan boord. Meer in het algemeen laat de website weinig aan de (militaire) verbeelding over. Begin november 2009
werd op de website van Economische Zaken melding gemaakt van een vergunning ter waarde van 4,8 miljoen euro voor “patrouilleschepen, voorzien van bepantsering”. Het is uiteraard de grote vraag hoe de regering de te verwachten inzet van deze schepen tegen rebellen heeft afgewogen in haar positieve uitvoerbesluit.
(Daniel Volman, “Nigeria: Gov’t readies major offensive against Niger rebels”, Globalinfo.org, 13 september 2009)
‘Hearts and minds’
Je zou denken dat de hoeveelheden afgeschoten bommen en granaten een aardige graadmeter zijn voor het succes van NAVO-troepen om stabiliteit en vrede in Afghanistan te brengen. Een omgekeerd evenredig verband dan wel te verstaan.
Een teken aan de wand is in dit verband de bouw in Chesire van een compleet nieuwe munitiefabriek – kosten: veertig miljoen Britse ponden – door het Britse BAE Systems. Directe aanleiding is de onverzadigbare behoefte van de troepen in Afghanistan aan vooral klein kaliber munitie, waarvan de vraag de afgelopen jaren meer dan verdubbeld is, van 90 miljoen patronen in 2004 naar een verwachte 236 miljoen dit jaar. In de tussentijd kraakt de enige andere fabriek in Groot-Brittannië die dergelijke munitie kan maken in zijn voegen, zeven dagen per week, 24 uur per dag. Waar elders massa ontslagen aan de orde van de dag zijn, huurt BAE extra personeel in.
Nog los daarvan is acht jaar na de inval meer dan ooit duidelijk dat getamboereer over de succesvolle ‘inktvlekstrategie’ en de 3D (Defence, Diplomacy and Development) benadering, vooral praatjes voor de vaak zijn. De Taliban heeft eerder meer dan minder gebied onder controle en zelfs de relatief veilige hoofdstad Kaboel is meer dan voorheen toneel van zware aanslagen.
(Tim Ripley, “BAE Systems to ramp up ammo production for UK”, Jane’s Defence Weekly, 30 september 2009)
Raytheon in Disney World
Raytheon is een van ’s werelds grootste rakettenbouwers. Bekende producten zijn de Tomahawk kruisraket en de Patriot luchtafweerraket; ook is het betrokken bij de levensduurverlenging van Trident kernraketten van de Amerikaanse marine. Bij Walt Disney denk je vooral aan tekenfilms en pretparken. Sinds oktober zijn deze twee op het oog nogal verschillende bedrijven samen gaan werken met als directe aanleiding de op termijn verwachte tekorten aan ervaren en hoogopgeleide technici in de wapenindustrie. Raytheon heeft daarvoor een simulator laten bouwen waarmee bezoekers hun eigen rit kunnen programmeren. Deze “Sum of all thrills” moet vooral middelbare scholieren warmmaken voor een baan in de wapenindustrie. Voor de thuisblijvers heeft het de website www.mathmovesu.com opgezet.
