We zijn in oorlog. Dat weten we misschien niet, maar dat komt omdat we onnozele eenvoudige burgers zijn. Krijgsmacht, wapenindustrie, regering en het grootste deel van het parlement zijn druk bezig met het regelen van een oorlogseconomie en met het inperken van rechten van de samenleving. Ze hebben het beste met ons voor. In een serie ronde-tafelgesprekken met nieuwbakken parlementariërs wordt duidelijk gemaakt dat economie en samenleving ondergeschikt moeten worden aan de eisen van krijgsmacht en militaire industrie.
Ijzervreters en snorremansen schilderen de gruwelijke tentakels van de Russische dreiging. Het Russische leger kan nog niet eens Kiyv bereiken, maar volgens de commandant der strijdkrachten moeten we klaar zijn als de oorlog zich verplaatst van voorpagina naar voordeur. Ook volgens voorzitter Thijssen van VNO-NCW moeten we in onze economie overschakelen van kleurpotloden naar kogels. Wetenschappers (economen en juristen) worden uitgenodigd om aan de hand van position papers uiteen te zetten wat de haken en ogen zijn van een oorlogseconomie. Slechts één van hen komt met de aanbeveling: Bewaar het begrip oorlogseconomie voor als Nederland daadwerkelijk in oorlog geraakt. De rest vindt het allemaal prachtig en praat lekker mee met de oorlogshitsers. Het is beangstigend hoe vanzelfsprekend wordt aangestuurd op een militaire confrontatie.
Opschorten van rechten
Wat oorlogseconomie in de praktijk betekent, laat de ASAP-regeling van de Europese Unie zien. Deze Act in Support of Ammunition Production (voorlopig budget 300 miljoen euro) werd begin dit jaar versneld ingevoerd om munitie- en raketproductie voor Oekraïne te financieren. Bedrijven die gebruik maken van deze regeling mogen wetten over milieubescherming en arbeidsrecht (bijvoorbeeld over werktijden) terzijde schuiven. Onduidelijk is of de vakbonden bij de invoering van deze regeling hebben zitten slapen, of dat ze het eens zijn met de opschorting van rechten waar tientallen jaren strijd voor is gevoerd.
Voor de oorlog, waar we blijkbaar al min of meer middenin zitten, legt het ministerie van Defensie ook een grote claim op schaarse ruimte en kwetsbare natuur. Tegen de plannen om natuurgebieden in te richten als oefenterreinen en woonwijken af te breken voor munitiedepots, kwamen 2.200 bezwaarschriften binnen. Waarop Defensie liet weten zijn plannen niet te wijzigen, integendeel, er werden nog twee nieuwe locaties aangewezen. Ook zijn er plannen in voorbereiding om de inspraakmogelijkheden voor burgers in te perken. De verdediging van het vrije westen mag best wat vrijheid kosten. Zolang we op 5 mei maar popconcerten kunnen blijven organiseren. Met een minister-president die zijn carrière heeft gebouwd op repressie en een voormalig minister-president aan het hoofd van de grootste militaire organisatie aller tijden, hoeven we ook niet op veel subtiliteit te rekenen.
Militaire uitgaven uniek hoog
Als je in oorlog bent, moeten de militaire uitgaven natuurlijk fors omhoog. Maar dat is eigenlijk geen nieuwe ontwikkeling. Sinds 2016 zijn de militaire uitgaven voor wapens en krijgsmacht bijna verdriedubbeld. Inmiddels staan de militaire uitgaven voor 2025 begroot op 22 miljard euro en is de bedoeling dat ze groeien tot 24 miljard in 2027. Daarmee zijn heel wat ‘vroegpensioenen’ te betalen. Maar ja, we zijn in oorlog, dus alle geld moet naar wapens, oefenterreinen en militair personeel. Met dat laatste is er nog wel een probleempje, want de krijgsmacht krijgt al jaren zijn vacatures niet vervuld. Dus wordt gesproken over herinvoering van een dienstplicht, en anders is er altijd nog de Wet Weerbaarheid en Defensie en Veiligheid Gerelateerde Industrie die bedrijven kan verplichten personeel en middelen ter beschikking te stellen voor wapenproductie. Zelfs het heilige vrije ondernemerschap moet voor de oorlog wijken. Wat ze bij de hoogtechnologisch bewapende krijgsmacht aan moeten met willekeurige dienstplichtigen zonder technische achtergrond, is overigens nog een raadsel. Maar misschien kan er een wet ontwikkeld worden om jongeren met een technische opleiding te verplichten tot een dienjaar voor vrijheid en democratie.
De wereldwijde militaire uitgaven zijn nog nooit zo hoog geweest, ze zijn veel hoger dan tijdens de Koude Oorlog. Meer dan de helft van die uitgaven wordt gedaan door de NAVO-landen. Het aandeel van China in de wereldwijde militaire uitgaven wordt geschat op 12 procent, dat van Rusland op 4,5 procent. Toch worden we blijkbaar ernstig bedreigd. Zo niet door de Russen dan wel door de Chinezen. Of wel ja, door de Iraniërs. En door de terroristen. De trollen. En bovenal natuurlijk door de migranten. Want die zijn altijd sowieso de schuld van alles. Vijanden genoeg om uit te kiezen. Dus moet Nederland investeren in weerbaarheid. Dat leidt ook lekker af van alle falende binnenlands beleid op het gebied van wonen, zorg, onderwijs, loon, milieu en landbouw.
Binnen het sterke verzet tegen de oorlog in Palestina wordt steeds meer mensen duidelijk dat oorlog en wapenhandel deel uitmaken van een internationaal militarisme. Als dat de vonk is die een brede vredesbeweging kan aanwakkeren kunnen we de oorlogsvoorbereiding hopelijk stoppen.
Wendela de Vries
(dit commentaar verscheen eerder op Solidariteit)
