Vredesmagazine 2015/nr. 3 – De Middellandse Zee is een massagraf voor vluchtelingen. Alleen al in de eerste vijf maanden van dit jaar kwamen volgens officiële schattingen ongeveer 2000 mensen om bij een poging Europa over zee te bereiken.
De voor de gesloten poorten van Fort Europa omgekomen vluchtelingen plaatsen de EU voor een dilemma. Mensen redden zou anderen alleen maar meer reden geven om de overtocht te wagen. De afschrikkende werking van drijvende lijken wordt wel vaker bepleit, maar doet in de praktijk geen opgeld: vluchtelingen blijven komen. Omdat mensen zomaar onder je neus laten verdrinken niet goed is voor het imago van Europa in de wereld wordt er halfslachtig toch maar wat aan reddingswerk gedaan, als bijzaak bij het tegenhouden en terugduwen van boten richting de Noordafrikaanse kust.
Alles in het Europese migratiebeleid is erop gericht mensen buiten Europa te houden of weer te krijgen. De afgelopen jaren laat een beeld zien van toenemende (bewapende) grenspatrouilles, verbonden aan de ontwikkeling van steeds meer geraffineerde surveillancesystemen, het gebruik van drones en de constructie van afscheidingsversperringen. Men krijgt daar vooral ook de handen voor op elkaar bij de wapenindustrie, grensbeveiliging is een belangrijke groeimarkt.
Op het moment van schrijven is de EU een plan aan het uitwerken om met een militaire missie migratie vanuit met name Libië te stoppen. Kern is het aanpakken van een nieuw geïdentificeerde vijand: de mensensmokkelaar. Boten die voor de oversteek van vluchtelingen gebruikt worden, moeten opgespoord en vernietigd worden. Dat de kans groot is dat hierbij vluchtelingen om het leven komen, wordt ‘collateral damage’ genoemd.
Dat deskundigen keer op keer hebben aangetoond dat mensensmokkel een reactie is op grenscontroles en niet de oorzaak van migratie wordt genegeerd. Door te pretenderen met het nieuwe plan wel de oorzaak aan te pakken, kan de EU de werkelijke oorzaken van gedwongen migratie en de niet geringe eigen rol in het onstaan van deze oorzaken laten voor wat ze zijn.
Al jaren wijzen mensenrechtenorganisaties en vluchtelingenondersteuners erop dat de steeds verdere militarisering van de maritieme Europese zuidgrens er alleen maar toe leidt dat vluchtelingen voor hun reis nog afhankelijker worden van mensensmokkelaars en gedwongen worden steeds gevaarlijker routes te benutten. Wie gedwongen migratie wil voorkomen moet werken aan een rechtvaardiger wereld. Europa is er echter goed in een militaire aanpak voor zelfgecreëerde problemen te verzinnen, maar in de praktijk leidt deze zelden tot iets anders dan meer menselijk lijden.
De EU voert met dit plan niet alleen de oorlog tegen migratie weer verder door. Risicovol is ook het nadrukkelijk open houden van de optie in te grijpen in Libië zelf. Er wordt gesproken over mogelijke militaire activiteiten in Libische wateren en op land.
Sinds de westerse militaire interventie van 2011 is Libië steeds verder uiteen gevallen en een steeds grotere puinhoop geworden. Nieuwe militaire avonturen in het Libisch kustgebied zullen die situatie alleen maar verergeren, zeker nu de belangrijkste met elkaar strijdende milities zich hiertegen verklaard hebben.
Het EU-plan om mensensmokkel tegen te gaan is een aan alle kanten rammelend, gevaarlijk plan, dat alleen maar meer mensenlevens op het spel zal zetten. Hoeveel doden Europa accepteert om de eigen macht en rijkdom te behouden is de vraag. Een ander antwoord dan ‘eindeloos veel’ lijkt niet aan de orde.
[Mark Akkerman]
