Chili voedt militaire ambities met Nederlandse wapens
Uit: VD AMOK, nr. 2005
Het Nederlandse ministerie van Defensie mag Joep van den Nieuwenhuyzen met terugwerkende kracht dankbaar zijn. De sjacheraar mag dan wel in ongenade zijn gevallen bij de Staat vanwege legio wanprestaties, daar staat tegenover dat sinds de man in 1997 samen met dictator Agusto Pinochet de handtekening zette onder een contract voor de levering van tweehonderd door de RDM opgeknapte Leopard 1 tanks, de Chileense belangstelling voor Nederlandse tweedehandsjes steeds warmer is geworden. Had het Chili een koningshuis gehad, had Defensie zich met recht hofleverancier mogen noemen. In 2001 bestelde Chili nog eens een portie afgestoten Leopards, in 2004 gevolgd door een contract voor vier fregatten. Na de orders van marine en landmacht kwam daar in december nog een contract bij van de Chileense luchtmacht. Achttien F-16s vliegen binnenkort de oceaan over. De wapenhandel gaat gepaard met een komen en gaan van defensieministers en andere hoogwaardigheidsbekleders naar Den Haag, of omgekeerd naar Santiago. Buiten de NAVO vindt met geen enkel land zo intensief militair contact plaats.
Die inspanningen vertalen zich in ieder geval goed in harde valuta als je bekijkt wat er in de wapenhandel met Chili omgaat. Voor het rollend materieel is zo’n 70 miljoen euro betaald, terwijl de fregatten 290 miljoen euro opleveren. Daarnaast zijn bij Boeing voor ruim veertig miljoen euro Harpoon raketten besteld om de Nederlandse fregatten mee te bewapenen. De F-16 order komt volgens de Chileense krant El Mercurio uit op 150 miljoen euro. Daarmee haalt Chili binnenkort Zuid-Korea in als grootste exportbestemming buiten de NAVO; alleen naar de VS, Griekenland en Duitsland gaat meer militair materieel.
Andere landen
De Nederlandse orders staan overigens niet op zich. Ook andere landen verdienen grof geld met de exploderende Chileense wapenaankopen. Frankrijk heeft begin december de eerste van twee nieuwe Scorpène onderzeeërs afgeleverd en Londen sloot in september een contract ter waarde van 300 miljoen euro voor de overname van drie fregatten van de Britse marine. Bij Airbus (het consortium van EADS en BAE Systems) bestelde Chili deze zomer drie A400M transportvliegtuigen voor de luchtmacht. Naast de Nederlandse tweedehands F-16s heeft Chili eerder al tien nieuwe exemplaren bij Lockheed Martin besteld.
Chili financiert deze massale wapenaankopen vooral met opbrengsten uit de verkoop van koper. De Chileense koperwet garandeert dat tien procent van de koperopbrengsten ten goede komt van de aankoop van nieuw wapentuig. De flink gestegen koperprijs genereerde in 2005 een budget van naar schatting bijna 600 miljoen euro. Zo lang de koperprijs niet daalt zal Chili voorlopig blijven doorkopen. Daar doet het feit dat Chili als eerste Latijns Amerikaanse land een vrouw – de voormalige defensieminister Michelle Bachelet – als president heeft gekozen niets aan af. Vreemd genoeg lijkt in Nederland amper iemand zich druk te maken over de enorme stroom wapens die aan Chili wordt verkocht.
Armoede
Want hoewel de Chileense dictatuur gelukkig lang voorbij is en de meeste overblijfselen ervan, waaronder Pinochet, min of meer buiten spel gezet zijn, kenmerkt de Chileense samenleving zich nog altijd door een extreem onevenwichtige inkomensopbouw. Naast een relatief kleine deel van de bevolking dat het bijzonder goed heeft, bestaat een massale verarmde onderklasse. 85 procent van de bevolking heeft onvoldoende inkomen om in de eerste levensbehoeften te kunnen voorzien, in aanmerking genomen dat onderwijs en gezondheidszorg grotendeel geprivatiseerd en dus niet gratis zijn. Het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking is de helft van dat van Portugal, toch niet de rijkste EU lidstaat. Waarom niet al die honderden miljoenen kopergeld besteed voor het overbruggen van die inkomenskloof en het investeren in werkgelegenheid en betaalbaar en goed toegankelijk onderwijs en gezondheidszorg in plaats van ongebreidelde wapenaankopen? Daarnaast is het glashelder dat de Chileense wapenaankopen door buurland Peru met argusogen bekeken worden. Daags nadat bekend werd dat Chili Nederlandse fregatten ging kopen liet Lima bezorgde geluiden horen. Ook speelt een oud grensconflict tussen Chili en Peru op nu Lima in november een wet aannam waarin het een betwist stuk zee opeiste. Peru is vooral op marinegebied de laatste jaren flink gaan investeren in nieuw materieel, terwijl dat land aanzienlijk minder te besteden heeft. Een nieuwe gaswet heeft echter onlangs voor de komende twintig jaar ruim 2 miljard euro gereserveerd voor wapenaankopen – een dikke 100 miljoen euro per jaar.
Control Arms, de internationale coalitie met ondermeer Amnesty International en Oxfam/Novib, waarschuwde in het in 2004 verschenen rapport al voor de dreigende wapenwedloop in Zuid-Amerika, met Chili als motor. In antwoord op vragen vanuit de Tweede kamer over de fregattenverkoop antwoordde de regering in maart 2005 echter: “Naar opvatting van de regering is […] de verkoop geen bedreiging voor de stabiliteit in de regio.” Patricio Gonzáles, “Adquisición de F-16 se haría oficial antes de segunda vuelta”, El Mercurio.com, 13 december 2005; Peter Gelauff, “Verkiezingen in Chili”, Noticias, 14 juli 2005; Jose Higuera, “Chile’s rise in copper fortunes allows arms buys”, JDW, 18 mei 2005; Martin Arostegui, “Peru, Chile build up defenses”, AFP/The Washington Times, 30 maart 2004; Anton Foek, ‘Pinochet’s Dutch Secret ,’ Special to CorpWatch, July 24th, 2006.
