Qatar is een bijzonder land. In 2019 maakten internationale migranten 78,7% van de bevolking uit. Het is de thuisbasis van Al Jazeera, dat politiek dicht bij de emir staat, maar ook een vrij liberale mediagroep in het Midden-Oosten is. Sinds 2011 herbergt Qatar een Taliban-kantoor buiten Afghanistan. Het sponsort islamisten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Maar het meest bepalende kenmerk is dat het rijk is aan olie (15e van de wereld) en momenteel een van de drie grootste LNG-exporteurs van de wereld. Dit is de reden waarom het kleine Qatar in de internationale ring boven zijn gewicht kan boksen.In de discussie over Qatar, arbeidsrechten, mensenrechten en het WK is er nog een partij die verbonden is met voetbal: het leger en de wapenindustrie.
Wapenimport
Qatar is een van de topklanten op de internationale wapenbazaar. In een recente publicatie van het Stockholm International Peace Research Institute SIPRI wordt geschat dat het land in 2017-2021 4,6 procent van alle wereldwijd geïmporteerde wapens heeft gekocht. Vijf landen importeerden meer in dezelfde periode (India 11%, Saoedi-Arabië 11%, Egypte 5,7%, Australië 5,4% en China 4,8%). De drie belangrijkste leveranciers van wapens aan de Emir zijn de VS (46%), Frankrijk (36%) en Italië (6,1%). In de door de Europese Unie verstrekte informatie zijn ook Duitsland en het Verenigd Koninkrijk belangrijke leveranciers. Nederland leverde in 2012-2021 militair materieel ter waarde van € 107 miljoen (voor 2021 zie p. 49).
Wapens om voetbal veilig te stellen
Het WK voetbal in Qatar heeft de Zwitserse wapenexport een duw in de rug gegeven. De Golfstaat heeft volgens het Zwitserse Staatssecretariaat voor Economische Zaken Zwitserse luchtverdedigingssystemen gekocht ter waarde van bijna €161 miljoen om de stadions te helpen beschermen. In september verklaarde de Zwitserse regering dat ze “geen dwingende redenen” had gevonden om de export van 6.000 27 mm munitie voor kanonnen van de in Europa gebouwde Eurofighter naar Qatar te blokkeren. De verkoop volgde op een veel grotere in het voorgaande jaar. Door die deal schoot Qatar naar de top van de lijst van Zwitserse wapenexport, die in de eerste helft van dit jaar met meer dan 40% steeg tot € 510 miljoen.
De Italiaanse militair-industriële gigant Leonardo zal tijdens het WK het luchtruim beschermen door een netwerk van Kronos-radars en bijbehorende commando- en controlecentra. Een ander Italiaans bedrijf, Ficantieri, verkocht zeven marineschepen om de zee veilig te stellen. Frankrijk, Italië en de Verenigde Staten zullen middelen leveren om drones te lijf te gaan.
Inzet om voetbal te beschermen
Niet alleen de wapenindustrie, ook internationale strijdkrachten zijn bij het WK betrokken. Turkije zal duizenden geüniformeerde personeelsleden (troepen en politie) sturen, waaronder oproerpolitie, speciale eenheden en experts op het gebied van bomdetectie. Het maakt deel uit van de nauwe relatie – ook op militair gebied – tussen beide landen.
De strijdkrachten van de Verenigde Staten zullen het leger van Qatar steunen tijdens het WK.
Frankrijk zegde toe dat het een E-3F Airborne Warning and Control System (AWACS) van de luchtmacht zal sturen, die honderden doelen kan volgen.
Het VK zal door de lucht patrouilleren en “De skyline van Doha zal de komende weken een vertrouwd gezicht worden voor vliegtuigbemanningen van het gezamenlijke RAF-QEAF-eskader in hun missie om de FIFA World Cup te helpen beschermen.” De gevechtsvliegtuigen zijn uitgerust met MBDA geavanceerde korte afstands lucht-lucht raketten, Meteor lucht-luchtdoel raketten en een Lockheed Martin geschuts installatie.
Verwacht wordt dat British Aerospace haar omzet zal verhogen door de patrouilles. Het ging over voetbal, nietwaar. Maar het lijkt meer een reclame voor wapens en uitbreiding van militaire relaties. Grenzen worden ook nog gecontroleerd met buitenlandse hulp, zoals uit Frankrijk.
Het moet een van de meest gemilitariseerde wereldbekers ooit zijn. Bijna een militaire operatie in plaats van een vrolijk sportevenement. Aviation Week verklaarde: “Voetbalfans die zich in november en december in Qatar verzamelen om hun nationale teams aan te moedigen tijdens het FIFA Wereldkampioenschap, zullen zich waarschijnlijk niet bewust zijn van de enorme beveiligingsoperatie die is ontwikkeld om hen te beschermen. Een deel van de sterk uitgebreide strijdkrachten van de Arabische Golfstaat zullen worden ingezet voor de veiligheid van het evenement.”
Extern gebruik
Qatar ondersteunt zijn bondgenoten met wapens. Berucht is de steun aan verschiiielnde, ook radicale, partijen, in de Syrische oorlog. Qatar was een van de meest agressieve partijen in de Syrische burgeroorlog en deed er alles aan om de regering van Assad verder te isoleren. Het was ook vanaf het begin betrokken bij de onrust in Libië door het sturen van wapens, munitie en troepen om Kadhafi omver te werpen. The Guardian meldde al in 2012: “Gefinancierd door Qatar, hebben Libische rebellen die Kadhafi omverwierpen wapens en ervaring naar Syrië gebracht, waar de Kornet [een door Rusland geproduceerde anti-tank geleide raket, MB] wordt gebruikt door de troepen van het regime.” De aanvoer naar Libië van militaire kennis en wapens stopte uiteindelijk in 2022.
Terugslag
Dit WK laat zien dat voetbal van sport in politiek is veranderd; van een spel naar een winstgevend bedrijf. Spelers zijn zowel atleten als PR-poppen aan een touwtje; zelfs fans worden onderdeel van de polititieke circus. Geen enkel voetbal wereldkampioenschap werd zo verzopen in de financiële middelen als dit. De Emir klaagt over de kritiek op het verlies van mensenlevens en gebrekkige mensenrechten in zijn land; dat is een slecht redement op alle investeringen. Laten we hopen dat het zelfs nog averechtser werkt ten opzichte van het kleine Emiraat, dat zijn grote invloed gekocht heeft met zijn olierijkdom en kracht bij gezet met wapens. Voetbal was nog nooit zo fout.
Martin Broek november 2022
