22 januari 2021 – Vandaag treedt het VN-verdrag dat kernwapens verbiedt in werking, negentig dagen nadat het vijftigste land het verdrag ratificeerde. Het internationaal verbod op kernwapens is een mijlpaal, met dank aan jarenlang gedreven campagne voeren door de International Campaign to Abolish Nuclear weapons (ICAN) en talloze organisaties en activisten over de hele wereld. De kernwapenstaten trekken zich er echter niks van aan en ook Nederlands beleid gaat nog steeds hard in tegen dit kernwapenverbod.
Alle kernwapenstaten en NAVO-lidstaten, die zich gecommitteerd hebben aan de kernwapenstrategie van het bondgenootschap, nemen geen deel aan het kernwapenverdrag. Sterker nog, met de Verenigde Staten voorop, hebben ze de totstandkoming van het verdrag tegengewerkt en keren ze zich tegen de inwerkingtreding ervan. Bovendien zijn alle kernwapenstaten bezig hun nucleaire arsenalen te moderniseren, zodat deze beter bruikbaar worden en de drempel om tot inzet over te gaan verlaagd wordt. Volgens de bekende Doomsday Clock is een nucleaire catastrofe nog nooit zo dichtbij geweest als in de laatste paar jaar.
Nederland nam, onder druk van een Kamermeerderheid, als enige NAVO-land wel deel aan de onderhandelingen en stemming over het verdrag binnen de VN, maar stemde ook als enige land tegen. En minister Blok van Buitenlandse Zaken blijft dezelfde onzin verkondigen over hoe het verdrag nucleaire ontwapening en non-proliferatie alleen maar tegen zou werken.
Op acht punten is Nederland betrokken bij productie, onderhoud of mogelijke inzet van kernwapens:
1. Amerikaanse kernwapens op Volkel
Op Vliegbasis Volkel liggen al sinds lange tijd (waarschijnlijk twintig) Amerikaanse kernwapens opgeslagen, net als in België, Duitsland, Italië en Turkije. Deze kernwapens worden de komende jaren vervangen door de peperdure B61-12, een nieuw type van dezelfde bom, dat door een betere besturing makkelijker inzetbaar zal zijn.
2. Kernwapentaak van de Luchtmacht
Een op Volkel gestationeerd F16-squadron van de Koninklijke Luchtmacht heeft een kernwapentaak in NAVO-verband. Als tot gebruik van de kernbommen wordt besloten, worden deze door de Amerikaanse krijgsmacht overgedragen aan Nederlandse piloten. Een Kamermeerderheid keerde zich tegen het aanhouden van deze kernwapentaak bij overgang naar het nieuwe gevechtsvliegtuig F35 (Joint Strike Fighter), maar de regering houdt hier toch aan vast.
3. Steun voor de nucleaire doctrine van de NAVO
Nederland steunt de nucleaire doctrine van de NAVO, die bepaalt dat het bondgenootschap over kernwapens zal beschikken zolang deze bestaan en zich het recht voorbehoudt deze naar eigen goeddunken in te zetten. Zolang de regering zich committeert aan deze doctrine wijst zij elke serieuze stap tot nucleaire ontwapening af, ook al belijdt ze met de mond het streven naar een kernwapenvrije wereld.
4. Rol Marine bij het NAVO-raketschild
De luchtverdedigings- en commandofregatten van de Nederlandse marine beschikken over zeer geavanceerde lange-afstandsradar van wapenbedrijf Thales. Deze kan tot honderden kilometers afstand doelen, waaronder kernraketten, opsporen, volgen en doelwit van eigen raketten maken. Deze fregatten maken zo deel uit van het raketschild van de NAVO, dat het nucleaire evenwicht tussen de VS en Rusland verstoort en een nieuwe kernwapenwedloop aanjaagt.
5. Uraniumverrijking door Urenco
De vestiging in Almelo van de Brits-Duits-Nederlandse fabriek Urenco verrijkt uranium voor kerncentrales, maar kan dit ook tot een percentage verrijken dat gebruik voor kernwapens mogelijk maakt. Nadat eerder al een contract gesloten [] was met de VS dat levering van zo hoog verrijkt uranium mogelijk maakte, wordt hierover nu ook met Iran gesproken. De Nederlandse regering weigert intussen openheid van zaken te geven.
6. Vestigingen van kernwapenbedrijven Airbus en Thales
Het Paneuropese wapenbedrijf Airbus heeft om belastingredenen zijn hoofdkantoor in Leiden gevestigd, terwijl het Franse Thales diverse productievestigingen heeft in onder meer Hengelo, Huizen en Eindhoven. De Nederlandse vestigingen zijn niet direct bij kernwapens betrokken, maar beide bedrijven zijn medeverantwoordelijk voor ontwikkeling, modernisering en onderhoud van het Franse nucleaire arsenaal.
7. Belastingontwijking door brievenbusmaatschappijen
Nederland is door het bieden van belastingvoordelen een aantrekkelijke vestigingsplaats voor onder meer grote wapenbedrijven. Kernwapenbedrijven als Lockheed Martin, Boeing (dat het stuursysteem voor de B61-12 maakt), General Dynamics, Northrop Grumman (VS) en BAE Systems (VK) hebben brievenbusmaatschappijen in Nederland, meest in Amsterdam. Het Amsterdams Vredesinitiatief roept de gemeente Amsterdam op hiertegen actie te ondernemen.
8. Investeringen van vermogensbeheerders in kernwapenbedrijven
Wapenbedrijven zijn medeafhankelijk van investeringen van vermogensbeheerders als banken, pensioenfondsen en verzekeraars, bijvoorbeeld via aandelen of het geven van leningen. Steeds meer Nederlandse vermogensbeheerders sluiten kernwapenbedrijven uit van beleggingen. Er zijn er echter ook die hardnekkig in kernwapens blijven investeren, zo blijkt uit onderzoek van de Eerlijke Geldwijzer en in het Don’t Bank on the Bomb-rapport.
Kortom: de inwerkingtreding van het internationale kernwapenverbod is een belangrijke stap, maar Nederland trekt zich er net als de kernwapenstaten en andere NAVO-landen niks van aan. Voldoende reden om voortdurend in actie te blijven komen tegen kernwapens.
