Wendela de Vries, Nieuwsbrief Vrouwen voor Vrede november 2009
Zijn die rotdingen nou nog niet weg?
Kernwapens dan maar weer
Kernwapens zijn de meest vernietigende wapens die er zijn. Ze maken gruwelijke slachtoffers, nog jaren nadat ze zijn gebruikt. Daarmee zijn ze in strijd met het internationaal recht. Hetzelfde geld overigens voor landmijnen; die hebben we daarom verboden. En voor clusterwapens; ook die hebben we verboden. Nucleaire ontwapening is echter een taaier proces.
Hoewel er nu minder kernwapens zijn dan dertig jaar geleden zijn het er wereldwijd nog altijd meer dan 23.000, al zijn ze lang niet allemaal meer in bruikbare staat. Er staan nog steeds enkele duizenden Amerikaanse en Russische kernwapens op ‘alert’, dus op scherp. Ze kunnen binnen enkele minuten afgevuurd worden. Door de verkiezing van Obama, en omdat in mei 2010 het non-proliferatieverdrag moet worden herzien, liggen er nieuwe kansen voor kernontwapening.
Yes we can, but will we?
Direct na zijn aantreden verklaarde Obama te willen werken aan volledige nucleaire ontwapening. Het nieuwe ontwapeningsakkoord met Rusland was een goede eerste stap. Maar de nieuwe Amerikaanse president zit met de erfenis van zijn voorganger en met een machtige militaire en industriële lobby. In een speech voor de Verenigde Naties beloofde hij het verdrag tegen kernproeven (CTBT) te ratificeren, een verbod op productie van kernwapensplijtstof te bespreken (FMCT) en het non-proliferatieverdrag te versterken (NPT). Tegelijkertijd wordt in het Pentagon echter gewerkt aan een nieuwe Amerikaanse nucleaire strategie, die verdacht veel lijkt op de bestaande strategie. Een kritische expert van de Federation of American Scientists merkte op: “Obama moet zijn speech niet alleen bij de VN houden maar ook in het Pentagon. (…) Voor werkelijke verandering moeten de kernwapenstaten, de VS voorop, iets veranderen in de rol die ze toekennen aan kernwapens. We moeten hun taak en hun legitimering veranderen. Al het andere is rommelen in de marge.” Belangrijke onderdelen van terugdringen van de rol van kernwapens zijn het afzien van ‘first strike’ en het afzien van moderniseringsplannen. En bovendien het uitvoeren van Obama’s verkiezingbelofte om de kernwapens op ‘de-alert’ te zetten.
Amerikanen van Mars, Europeanen van Venus?
Europa zou een goede rol kunnen spelen door binnen de NAVO te pleiten voor het herzien van de nucleaire strategie, die alle opties voor kernwapengebruik openhoudt. Helaas werken de Europese kernwapenstaten Engeland en Frankrijk juist aan de modernisering van hun nucleaire macht. De vier Britse nucleaire onderzeeërs worden in 2014 afgeschreven en vervangen door nieuwe, modernere schepen. Wel worden uit kostenoverwegingen misschien geen vier, maar drie nieuwe nucleaire onderzeeërs gebouwd, met tot 48 kernkoppen per schip. Dat een meerderheid van de Britten tegen het nucleaire moderniseringsplan van de regering is mag tot nu toe niet baten. De Fransen hebben nucleaire raketten voor luchtmacht en marine en werken aan een nieuwe nucleaire onderzeeër en aan nieuwe raketten om de kernkoppen naar hun doel te vuren (de Britten ‘leasen’ hun raketten van de Amerikanen).
De belangrijkste wapenbedrijven die kernwapens maken
Honeywell behoort tot de grootste wapenproducenten ter wereld, hoewel het slechts 10% van zijn omzet uit wapens haalt. Honeywell maakt apparatuur voor gesimuleerde nucleaire explosies. Dergelijke simulaties zijn essentieel voor het operationeel houden van kernwapens en voor het ontwikkelen van nieuwe kernwapens.
Boeing bouwt vliegtuigen voor zowel de civiele als de militaire markt. Daarnaast maakt Boeing een hele serie nucleaire bommen en raketsystemen, bijvoorbeeld de Minuteman, een Amerikaanse intercontinentale kernraket.
Lockheed Martin maakt de Trident kernwapens voor de Verenigde Staten en Groot-Brittannië en beheert in Nevada het nucleaire testgebied. Daarnaast onderhoudt het bedrijf de Britse kernwapens in Aldermaston. Samen met Alliant Techsystems werkt Lockheed Martin aan een nieuwe middellangse afstandraket, geschikt voor kernkoppen.
EADS is een samenwerking van Europese luchtvaartbedrijven uit Frankrijk, Duitsland en Spanje. Het hoofdkwartier bevindt zich om belastingredenen in Amsterdam. Rond 20% van de productie is militair. Het onderdeel EADS Astrium is verantwoordelijk voor de M-51, de nieuwe nucleaire raket voor Franse kernonderzeeërs. Ook Finmeccanica, Safran en de Franse afdeling van Thales zijn betrokken bij de modernisering van het Franse kernwapenarsenaal.
BAE Systems, voorheen British Aerospace, is het grootste Europese defensiebedrijf. BAE Systems is mede-eigenaar van het bedrijf MBDA, dat nieuwe kernraketten bouwt voor de Franse krijgsmacht. Ook is BAE samen met onder meer Rolls Royce begonnen met de ontwikkeling van nieuwe kernwapenonderzeeërs voor de Britse marine.
Retour afzender, ongewenst knalwerk
In Turkije, Duitsland, Italië, België en natuurlijk Nederland liggen nog steeds Amerikaanse kernwapens, die in geval van oorlog door Europese militairen kunnen worden gebruikt. Deze verouderde kernwapens hebben voornamelijk nog een psychologische functie, ze benadrukken de verbondenheid binnen de NAVO op nucleair terrein. Strategisch zijn deze vrije val-bommen al lang achterhaald; wie gaat er nu nog met een vliegtuig boven vijandelijk gebied een bom afwerpen als je van veilige afstand een raket kunt afschieten? Een aantal Amerikaanse kernbommen is de afgelopen jaren met stille trom uit Europa weggehaald, mede omdat de Amerikanen de beveiliging onvoldoende vonden en de kosten te hoog.
In plaats van verouderde kernwapens onopvallend af te voeren kan Europa de Amerikaanse kernwapens beter officieel verwijderen, als vertrouwenwekkende maatregel tegenover de rest van de wereld, en als opmaat naar verdere nucleaire ontwapening. De nieuwe Duitse regeringscoalitie heeft inmiddels besloten bij Amerika ervoor te pleiten hun kernbommen weg te halen, hoewel Angela Merkel met tegenzin akkoord is gegaan met dit FDP-voorstel. Onze eigen minister van Buitenlandse Zaken Verhagen voelt er niets voor. Hoewel hij voor de Atlantische Commissie in maart 2008 zei: “We moeten de herzieningsconverentie van het Non-Proliferatie Verdrag aangrijpen om met nieuwe vastberadenheid te werken aan een kernwapenvrije wereld.” zei hij over het terugsturen van de kernwapens op Volkel tegen de Tweede Kamer: “Als de NAVO als zodanig die [nucleaire] taak nog heeft, ga ik die taak er niet als Nederland eenzijdig uitgooien.” De Duitsers denken daar nu dus anders over. Een voorstel van PvdA-Kamerlid Martijn van Dam om de Amerikaanse kernbommen uit Volkel weg te laten halen werd in oktober door het parlement verworpen. Van Dam (hij was drie tijdens de grote kernwapendemonstratie) schrijft daarover op zijn weblog: “Vanwege risico’s die te maken hebben met terrorisme en nieuwe kernwapenstaten is een snelle ontwapening de meest verstandige strategie.(…) Door zelf flink te ontwapenen, sta je sterker in je eisen dat andere landen zich ook aan de regels houden.” Het behoud van kernwapens ter afschrikking leidt er niet toe, dat andere landen er vanaf zien om ook kernwapens te ontwikkelen. Integendeel. En ook terroristen laten zich natuurlijk niet afschrikken door de dreiging met kernwapens.
De 20 Amerikaanse kernbommen op vliegbasis Volkel zijn bedoeld voor onder F-16’s. Deze gevechtsvliegtuigen worden binnen enkele jaren afgeschreven en vervangen door waarschijnlijk de Joint Strike Fighter (JSF). Nederland zal daarvoor de speciale nucleaire versie van de JSF moeten aanschaffen. We kunnen natuurlijk ook besluiten om dat niet te doen. Maar daar zal staatssecretaris van Defensie Jack de Vries (veertien tijdens de grote kernwapendemonstratie) het vast niet mee eens zijn.
Allemaal stoppen
Wie iets wil zijn in de internationale machtspolitiek moet kernwapens hebben. Er zijn vijf officiële kernwapenstaten (China, Frankrijk, Rusland, Verenigd Koninkrijk, VS) en een aantal niet-officiële kernwapenstaten (India, Israël, Pakistan). Daarnaast zijn er de nucleaire zorgenkindjes Noord-Korea en Iran. Noord-Korea lijkt kernwapens vooral te gebruiken om economische steun van het Westen af te dwingen. Komt er niet genoeg steun naar hun smaak, dan schorten ze de ontwapeningsonderhandelingen even op. Komt er nieuwe hulp, dan willen ze weer om de tafel. Dit rare spelletje neemt niet weg dat Noord-Korea een serieus nucleair programma heeft, de vraag is alleen of het land in staat is om het te gebruiken. Hetzelfde geldt voor Iran, dat mogelijk wel aan een nucleair wapen bouwt, maar niet over de rakettechnologie beschikt om dit ook af te vuren. Dat het Amerikaanse raketschild in Tjechië gebouwd moest worden om ons tegen Iran te beschermen werd door de Russen dan ook terecht als flauwekul beschouwd. Gelukkig gaat dat raketschild niet door, als is de strategie erachter, van missile-defense, niet veranderd. De Amerikanen bouwen het raketschild nu gewoon ergens anders. Iraniërs begrijpen niet waarom hun land geen atoomwapens zou mogen hebben terwijl iedereen weet dat Israël ze wel heeft. Pakistan en India hebben ook nog steeds atoomwapens, en dankzij Bush krijgt India zelfs nieuwe nucleaire technologie, geheel in strijd met het non-proliferatieverdrag, dat kennisoverdracht verbiedt aan landen die geen verdragslid zijn. Pakistan onderhandeld naar verluidt in het geheim met de Amerikanen voor controle op hun kernwapens als de Taliban of opstandige legereenheden onverhoopt de macht overnemen.
Het risico van misbruik van nucleair materiaal door staten of terroristen kan alleen worden weggenomen door te zorgen dat nucleair materiaal niet voorhanden is. Dus algehele kernontwapening en het afschaffen van kernenergie. Dat laatste durven de meeste onderhandelaars voor kernontwapening niet te zeggen. Maar het volledig scheiden van ‘vreedzame’ kernenergie en vuile bommen en kernwapens is in de praktijk onmogelijk. Overigens is er geen enkele serieuze aanwijzing bekend van voorbereiding van terroristische aanslagen met kernwapens of vuile bommen.
Wendela de Vries / Mark Akkerman november 2009
Pensioenfonds ABP belegt voor ¤ 200 miljoen in bedrijven die kernwapens maken. Lees meer
